ارزيابي پايداري عملكرد دانه لاين‌هاي اميد بخش گندم نان (.Triticum aestivum L) در مناطق معتدل ايران

Evaluation of Grain Yield Stability of Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Promising Lines in Temperate Regions of Iran

در اين پژوهش سازگاري و پايداري عملكرد دانه 18 لاين اميد بخش گندم نان به همراه ارقام شاهد پارسي و بهاران در هشت ايستگاه تحقيقاتي كرج،كرمانشاه، زرقان، بروجرد و مشهد (آبياري بهينه)، نيشابور، اصفهان و ورامين (قطع آبياري از مرحله سنبله دهي) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به مدت دو سال زراعي (1396- 1394) ارزيابي شد. تجزيه واريانس مركب داده هاي عملكرد دانه نشان داد كه اثر متقابل ژنوتيپ × سال × مكان و سال × مكان معني دار شدند. با توجه به معني دار شدن اين آثار متقابل، براي تعيين پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط از معيار پايداري غير پارامتري رتبه بندي و روش چند متغيره اثر اصلي جمع پذير و ضرب پذير (AMMI) استفاده شد. مقايسه ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها نشان داد كه لاين‌هاي شماره 16 ،12 ،10 و 15 به ترتيب از بالاترين عملكرد دانه برخوردار بودند. تجزيه ناپارامتري رتبه نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي 4 ، 12، 14، 15 و 16 به ترتيب با كمترين رتبه، و انحراف معيار رتبه داراي پايدارترين عملكرد دانه بودند. با استفاده از نمودار باي‌پلات دو مولفه اصلي اول و دوم AMMI، ژنوتيپ‌هاي 2، 4، 13 و 14 به عنوان ژنوتيپ-هاي با عملكرد دانه پايدار شناخته شدند كه داراي آماره ارزش پايداري AMMI (ASV) كمتري نيز بودند. با توجه به نتايج بدست آمده براي عملكرد دانه و ساير خصوصيات زراعي مطلوب ژنوتيپ‌هاي 14، 15 و 16 داراي پتانسيل عملكرد دانه بالا و پايداري عملكرد بودند و براي نامگذاري و آزاد سازي در منطقه معتدل كشور انتخاب شدند.

In this study, adaptability and grain yield stability of 18 bread wheat promising lines and two commercial cultivars (Parsi and Baharan) were evaluated using randomized complete blocks design with three replications in 2015-17 cropping seasons in eight experimental stations; Karaj, Kermanshah, Zarghan, Broujerd and Mashhad (under normal irrigation), Neishabour, Isfahan and Varamin (cessation of irrigation at the 50% heading stage), Iran. Combined analysis of variance showed significant genotype × year × location and year × location interaction effects on grain yield. Due to the significant effects of these interactions, the grain yield stability of genotypes as well as genotypes × environments interaction effects were evaluated using non-parametric ranking statistic and AMMI multivariate stability analysis. Mean comparison of grain yield showed that promising lines 16, 12, 10 and 15 had the highest grain yield, respectively. Non-parametric ranking analysis showed that promising lines; 4, 12, 14, 15 and 16 with the lowest ranks and standard deviation of ranks had the highest grain yield stability, respectively. By using biplot graphic of the first two components of AMMI, genotypes 2, 4, 13 and 14 were identified as genotypes with high yield stability, respectively, which also had the least AMMI stability values. Considering grain yield and other agronomic characteristics, promising lines; 14, 15 and 16 that had high grain yield and yield stability and were selected for being released as new commercial cultivars in temperate regions of Iran.