نگاهي جديد به نوعي از صفت خاص و عام در زبان فارسي

با دقت در كتاب‌هاي دستور زبان فارسي، متوجه اين موضوع مي‌شويم كه اكثر تقسيم‌بندي‌ها در مورد صفت، تكراري و شبيه به هم هستند؛ بنابراين در اين پژوهش در حوزۀ معنايي و با توجه به اختصاص يا عدم اختصاص (عموميت) صفت به موصوف‌ها، تقسيم‌بندي جديدي از صفت صورت‌گرفته ‌‌است و بر اين اساس صفات به دو دستۀ خاص و عام تقسيم ‌شدند؛ صفات خاص بر اساس اختصاص به حوزۀ معنايي خاص يا فقط يك موصوف خاص، به دو دستۀ «خاص نوع 1» و «خاص نوع 2» (خاص الخاص) تقسيم ‌مي‌شوند. صفات عام نيز بر اساس دامنۀ شمول تعلق‌پذيري به واژه‌ها (موصوف) به سه دستۀ «عامِ كم فعال»، «عامِ نيمه فعال» و «عامِ فعال» تقسيم ‌مي‌شوند. براي دست‌يابي به مجموعه‌اي از صفات و بررسي و تحليل آن‌ها، سه رمان «سمفوني مردگان» عباس معروفي، «سووشون» سيمين دانشور و «چشم‌هايش» بزرگ علوي به عنوان جامعۀ آماري براي استخراج صفات انتخاب ‌شدند و بعد از استخراج، صفات به روش تحليلي و توصيفي به صفات خاص و عام تقسيم‌ شدند و مجدداً صفات تقسيم ‌شده بر اساس صفات بياني (ساده/مطلق، فاعلي، مفعولي، نسبي و لياقت) تقسيم‌بندي‌ شدند و مشخص‌ شد كه هر كدام از صفات بياني به كدام تقسيم‌بندي جديد، اقتران معنايي بيشتري دارد. با توجه به بررسي‌هاي انجام شده صفت‌هاي فاعلي بيشتر خاص موصوف‌هاي كنشگر و داراي اختيار هستند و صفت‌هاي مفعولي با موصوف‌هاي كنش‌پذير و فاقد اختيار همراه مي‌شوند. صفات نسبي مخصوصاً زماني كه مفهوم جنسيت را برسانند، خاص حوزۀ معنايي جمادات هستند. صفات اشاره، مبهم، عدد و... نيز عموميت دارند و جزء صفات عام به حساب مي‌آيند.