جايگاه كفاره در فقه اسلامي و امكان‌سنجي كيفرانگاري آن در حقوق ايران

Place of Expiation in Islamic Jurisprudence and Feasibility of Penalizing in Iran Law

تشريع نهاد كفاره با خصوصيات و شرايط خاص فعلي تنها در حقوق اسلام صورت گرفته و وجوب كفاره در برخي گناهان و جرايم بر پايه آموزه هاي فقهي مويد جزا بودن آن است و تعابير به كاررفته در قرآن، سنت و كلام فقهاي اسلامي هم بر مجازات بودن آن دلالت دارد. هرچند به دليل وجوب برخي شرايط خاص مانند قصد قربت، نوعي عبادت هم به شمار مي رود. خصوصيت بارز كفاره، فقدان ضمانت اجرايي بيروني در آن است و ازاين رو نوعي خود كيفري محسوب مي شود. كفاره اقسام و موجبات متعددي دارد. برخي از موجبات كفاره طبق قانون جرم محسوب مي شود و داراي ضمانت اجراي رسمي است. برخي ديگر باوجود گناه بودن، فاقد ضمانت اجراي بيروني بوده و برخي ديگر شامل اعمال سهوي يا عبادات فوت شده است كه گناه محسوب نمي شوند. اهداف تشريع كفاره، بيشتر متوجه شخص بزهكار بوده و در جهت اصلاح و تربيت اوست. البته برخي اهداف اجتماعي هم در تشريع كفاره در سياست جنايي اسلام وجود دارد كه در نهايت به كاهش بزهكاري در جامعه منجر مي شود و ازاين رو با برنامه هاي فرهنگي و آموزشي، بايستي اداي اين تكليف الهي را همگاني كرد. اين مقاله مي كوشد با تبيين جايگاه كفاره و كاركردهاي اين نهاد در فقه اسلامي، كيف انگاري كفاره را به عنوان جلوه اي از كيفرهاي شرعي در نظام حقوقي ايران امكان سنجي كرده و آن را به عنوان مكمل مجازات هاي اصلي پيشنهاد كند.

Legislation of expiation with current special specifications and conditions has been accomplished only in Islamic law and the necessity of expiation in some sins and crimes based on jurisprudential teachings confirms that it is a punishment and also the interpretations used in the Quran, the Sunnah, and the words of Islamic jurists indicate that it is a punishment. Although, because of some specific conditions such as intention of Proximity to Allah it is also considered a kind of servitude. The outstanding specification of expiation is its lack of external executive guaranty, therefore it is considered a crime by itself. Expiation has different kinds and causes. According to law, some of the causes of expiation are regarded as crime and they have official guaranty. Some others, in spite of being sin, are devoid of external executive guaranty and some others include unintentional deeds or missed prayers which are not considered sin. The goals of canonization of expiation are mostly aimed at correcting and rehabilitating the criminal. Of course, some of the social objectives of canonization of expiation in Islamic criminal policy ultimately lead to a reduction of crime in the society. Therefore, this divine duty must be popularized through implementing educational and cultural programs. By specifying the place of expiation and its functions in Islamic jurisprudence, this article attempts to examine the feasibility of penalizing expiation as a manifestation of legal penalties in the penal system of Iran and to suggest this entity as a complementary punishment to the original ones.