كليدواژه :
سرا , كاروان‌سراي درون‌شهري , مازندران , ساري , بابل
چكيده فارسي :
كاروان‌سراهاي درون‌شهري كنار بازار علاوه بر جايگاه ورود كالا به شهر به‌وسيله چارپايان، مهمان‌سرا و اقامتگاه كاروانيان نيز محسوب مي‌شدند. در شهرهاي مهم شمالي مانند ساري، بابل، گرگان و رشت كاروان‌سراهاي متعددي وجود داشته كه تنها تعداد ناچيزي از آنها باقي مانده است. هدف پژوهش حاضر، مطالعه كاروان‌سراهاي درون‌شهري در مناطق شمالي و عوامل مؤثر در شكل‌گيري و سـاختار معماري آنهاست. اين تحقيق براساس مطالعات كتابخانه‌اي و ميداني نگارنده در فاصله سال‌هاي 1394 تا 1398 صورت گرفته است. معماري اين سراها عمدتاً به‌صورت حياط مركزي و حجره‌هايي در گرداگرد آن، مشابه ديگر كاروان‌سراهاي ايران است، اما نوع پوشش سقف، مصالح بومي، تزئينات، تعداد، نوع بازشوها و نوع استقرار بنا، متأثر از اقليم معتدل شمال و ويژگي‌هاي معماري دوره قاجار است. اين سراها عمدتاً در دو طبقه با فضاهاي تجاري حجره، بارانداز و اسطبل در طبقات همكف و فضاهاي استراحت كاروانيان در طبقه بالا ساخته شده‌اند. در دوره پهلوي با رشد شهرنشيني و افزايش كاربرد ماشين از اهميت اين كاروان‌سراها كاسته شد. همچنين اين مكان‌ها تغيير كاربري يافتند و بعضي از آنها به سراهاي تجاري دوطبقه در راستاي خيابان اصلي تبديل شدند.
چكيده لاتين :
In addition to the place of entry of goods into the city by livestock, caravanserais in the inner city were also considered as livestock, inn and caravanserai residence. In the important northern cities such as Sari, Babol, Gorgan and Rasht, there were several caravanserais, only a few of which have remained. The aim of this study was to study the inner-city caravanserais in the northern regions and the factors affecting the formation and structure of their architecture. This research is based on the author's library and field studies between 2015 and 2019. The architecture of these buildings is mainly similar to other caravanserais in Iran in the form of a central courtyard and chambers around it, but the type of roof covering, local materials, decorations, number, type of openings and type of building are influenced by the temperate climate of the north and architectural features of Qajar period. These halls are mainly built on two floors with commercial chambers, wharfs, and stable in ground floors and resting room for caravansaries’ people were located in the upper floor. In the Pahlavi period, with the growth of urbanization and increasing use of cars, the importance of these caravanserais decreased. These places also changed their use, and some of them became two-story commercial buildings along the main street.
