بررسي تطبيقي معماري مذهبي يهوديان تهران از قاجاريه تا پايان دوره پهلوي اول

A Comparative Study of the Religious Architecture of the Jews of Tehran from the Qajar Era to the End of the First Pahlavi Era

شناخت معماري مذهبي يهوديان تهران، يكي از جنبه‌هاي مهم از شناخت شهر به منزلۀ دادۀ مهم باستان‌شناختي است. معماري مذهبي يهوديان تهران به‌دلايلي ازجمله عدم تمايل يهوديان به ارائه اطلاعات در اين‌زمينه و هم‌چنين عدم وجود معماري شاخص و چشمگير در حوزۀ معماري مذهبي، كمتر موردتوجه پژوهشگران قرار گرفته است و از اين‌رو، ضرورت بررسي در اين حوزۀ احساس مي‌گردد. اين تحقيق از نوع پژوهش‌هاي بنيادي است. داده‌هاي پژوهش به شيوۀ مطالعه ميداني و تحقيق كتابخانه‌اي جمع‌آوري شده و با روش توصيفي-تحليلي ارائه شده است. پرسش‌هاي پژوهش عبارتنداز: 1- رويكرد معماري كنيسه‌هاي تهران نسبت به شرايط اجتماعي و سياسي دوران قاجاريه و پهلوي اول چگونه بوده است؟ 2-شاخصه و وجه‌تمايز معماري كنيسه‌هاي دوران قاجار و پهلوي اول چيست؟ با توجه به عدم وجود اطلاعات قابل‌توجه در اين حوزه، پژوهش حاضر با بررسي تطبيقي معماري 7 كنيسۀ باقي‌مانده از دوران قاجار و پهلوي اول كه بخشي از آن در محلۀ قديمي يهوديان تهران (عودلاجان) ساخته شده و بخش ديگر آن خارج از محلۀ مذكور ساخته شده‌اند و تقسيم‌بندي آن‌ها در سه دورۀ متمايز، روند تغيير و تحول معماري مذهبي يهوديان تهران و نحوۀ تأثير‌پذيري آن از شرايط اجتماعي و سياسي دوران قاجاريه و پهلوي اول را مورد نقد و بررسي قرار خواهد داد. هم‌چنين وجه‌تمايز و مشخصه كنيسه‌هاي قاجاري و پهلوي را بررسي و مشخص خواهد كرد. گفتني‌ست، معماري مذهبي يهوديان تهران به‌شدت تحت‌تأثير شرايط اجتماعي و سياسي حاكم‌بر اين اقليت بوده و از معماري مسكوني پيرامون خود تأثير پذيرفته است. بر اين‌اساس، نوع نگاه به معماري مذهبي و عدم تمايل به ديده شدن كنيسه در بافت شهري با تغييرات سياسي پس از مشروطه و آزادي عمل بيشتر يهوديان، تغيير كرد و موجب به‌وجود آمدن سطحي از برون‌گرايي و تمايل به ساخت بناهاي مذهبي با شكوه در ادوار بعدي شد.

Understanding the religious architecture of the Jews of Tehran is one of the important aspects of knowing the city as an important archaeological data. The religious architecture of the Jews of Tehran has received less attention from researchers due to reasons such as the disinclination of the Jews to provide information in this field and the lack of significant architecture in the field of religious architecture and hence, the need for study in this filed is palpable. Due to the lack of significant information in this area, the present study compares the architecture of the 7 remaining synagogues of the Qajar and first Pahlavi eras. Some of these synagogues were built in the old Jewish neighborhood of Tehran (Oudlajan) and the other part of it has been created outside the mentioned neighborhood; and their division into three distinct periods, the process of change and evolution of the religious architecture of the Jews of Tehran and how it is influenced by the social and political conditions of the Qajar and first Pahlavi periods will be reviewed. We will also examine and distinguish between Qajar and Pahlavi synagogues. It is worth mentioning that the religious architecture of the Jews of Tehran has been strongly influenced by the social and political conditions of this minority and has been influenced by the residential architecture around it. Accordingly, the view of religious architecture and the reluctance to show the synagogue in the urban context changed with the post-constitutional political changes and the greater freedom of action of the Jews, and caused a level of extraversion and a desire to build magnificent religious buildings in later periods. This research is of fundamental research type. Research data were collected through field study and library research and presented by descriptive-analytical method.