خوانش سرمايه اجتماعي در حكمت صدرايي

Interpretation of social capital in Sadra's philosophy

احياي تمدن اسلامي و الگوي توسعه‌ي ايراني-اسلامي نياز به مباني فلسفي و دانش بومي دارد. بر همين اساس بازخواني مفاهيم امروزين توسعه كه عمدتا ريشه در مطالعات غربي دارند، در انديشه‌ي حاكم بر شهر اسلامي ضروري مي‌نمايد. هدف اصلي پژوهش جست و جوي مفهوم «سرمايه اجتماعي» به عنوان يكي از عوامل توسعه انسان‌محور در انديشه‌هاي ملاصدرا به عنوان نقطه‌ي عطف پيوند فلسفه، عرفان و كلام اسلامي است. در اين مقاله با استفاده از روش هرمنوتيك سنتي كه مبتني بر مولف محوري و متن محوري است، تلاش شده‌است در سه گام به خوانش سرمايه اجتماعي در حكمت صدرايي دست يابيم. در گام نخست با تفسير آثار و انديشه‌هاي مكتوب صدرالمتالهين ابتدا با تبديل متن به جهان زيسته، آثار اجتماعي نظريه‌هاي ملاصدرا استخراج مي‌شود. در گام دوم با كشف افق متن، تفسير و متن در هم مي‌آميزند و تلاش مي‌‌شود تا مفاهيم فلسفي در سطح نظري به مفاهيم اجتماعي نزديك شود. در گام سوم بايد گفت سرمايه اجتماعي در نظر ملاصدرا منطبق بر فضايل اخلاقي در چارچوب قوانين الهي است كه در روابط جمعي بروز مي‌يابد و از اين ره با مولفه‌هاي «سرمايه اجتماعي ديني» قرابت دارد. با تناظر مولفه-هاي نظري سرمايه اجتماعي با مولفه‌هاي مستخرج از انديشه‌هاي ملاصدرا، در مي‌يابيم كه مولفه‌هاي سرمايه اجتماعي ديني هرچند تكيه بر فضايل اخلاقي و فردي دارند، ليكن نتيجه‌اي كه در روابط بين فردي برجاي مي-گذارند متناظر با مولفه‌هاي سرمايه اجتماعي در مباني نظري غربي است.

The main purpose of the research is to search for the concept of "social capital" as one of the factors of human-oriented development in the thoughts of Mulla Sadra as the turning point of the link between philosophy, mysticism and Islamic theology. In this paper, using the traditional hermeneutic method which is based on the author-oriented and text-oriented, it is tried to achieve social capital readings in Sadra's wisdom in three steps. In the first step, by interpreting Mulla Sadra's thoughts, first by converting the text into the living world, the social effects of Mulla Sadra's theories are extracted. Then, by discovering the horizon of text, interpretation, and text are mixed, and the concept of social capital from the works of Mulla Sadra is interpreted. It has to be said that social capital in Mulla Sadra's view is limited to moral virtues within the framework of divine laws that manifest in communal relationships, and in this way it is related to the components of "religious social capital". an‎d in the third step, by matching the theoretical components of social capital with the components extracted from Mulla Sadra's thoughts, it is found that the components of religious social capital, although relying on moral and individual virtues, but their result in the interpersonal relationships corresponds to the components of social capital in Western theories. For example, the occurrence of "goodness and philanthropy" as a moral virtue in collective action leads to the realization of the concept of social support and participation.