ساخت معنا در اسم‌هاي مركب زبان فارسي به‌عنوان آميزه‌هاي مفهومي

Meaning Construction in Persian Nominal Compounds as Conceptual Blends

نظر به‌ آن‌كه واژه‌هاي مركب كل‌هاي‌ معنايي‌اي را تشكيل مي‌دهند كه الزاماً حاصل جمع معناي اجزا نيست، پژوهش حاضر مي‌كوشد درچارچوب نظريه آميختگي مفهومي (2002) فرايند ساخت معنا و تفاوت‌هاي آن را در اسم‌هاي مركب درون‌مركز، برون‌مركز، متوازن و بدل زبان فارسي بررسي نمايد. به‌اين‌ منظور اسم‌هاي مركب اسم- اسم از فرهنگ سخن (1381) استخراج شدند و صد نمونه از آنها به‌طور تصادفي تحليل گرديد. نتايج نشان مي‌دهد مركب‌هاي درون‌مركز غيراستعاري/ غيرمجازي و مركب‌هاي درون‌مركز داراي توصيف‌كننده استعاري يا مجازي، به‌ترتيب شبكه ساده و تك‌ساحتي را برمي‌انگيزانند. در مقابل مركب‌هاي برون‌مركز ممكن است شبكه تك‌ساحتي، دوساحتي يا آميخته‌هاي چندگانه را فعال كنند. به ‌اين ‌ترتيب ‌كه برون‌مركزهاي داراي هسته استعاري يا مجازي شبكه تك‌ساحتي را برمي‌انگيزانند؛ برون‌مركز‌هاي داراي دو جزء استعاري و/ يا مجازي شبكه دوساحتي را فعال مي‌سازند و برون‌مركزهايي كه يك كل استعاري يا مجازي را تشكيل مي‌دهند، آميخته‌هاي چندگانه را برانگيخته مي‌كنند. مركب‌هاي متوازن و بدل نيز به يك شكل شبكه‌ آينه‌اي را برمي‌انگيزانند؛ هرچند معنايي كه در فضاي آميخته آنها شكل مي‌گيرد، تاحدي متفاوت است.

Considering that compounds configure a semantic whole that is not necessarily equal to the sum of the meaning of its constituents, the study aims to verify the process of meaning construction in endocentric, exocentric, cooperative and appositive Persian nominal compounds within Conceptual Blending Theory (2002). To this end, noun-noun nominal compounds were extracted from Sokhan (2003) and 100 compounds were analyzed randomly. The results reveals that non-metaphorical and non-metonymical endocentrics and endocentrics with metaphorical or metonymical modifier activate, respectively, simplex and single-scope network. By contrast, exocentric compounds activate single-scope, double-scope, or multiple blends. Exocentrics with metaphorical or metonymical head trigger single-scope network, exocentrics with two metaphorical and/or metonymical components activate double-scope network, and exocentrics where the compounds as a whole is metaphorical or metonymical prompt multiple blends. Cooperative and appositive compounds trigger mirror networks in the same way; nonetheless, the emergent meaning in their blend space varies to some extent.