ساخت‌ هجا در زبان تركي : يك مطالعۀ آماري

Turkish syllable structure: A Statistical Study

پژوهش حاضر با استفاده از يك پيكرة زباني نسبتاً وسيع به بررسي توزيع و فراواني ساخت‌هاي هجايي و همچنين فراواني وقوع واكه‌ها در اين ساخت‌ها مي‌پردازد تا از اين طريق گرايش‌هاي بي‌نشان واجي از حيث ساخت هجا و عنصر مركزي هجا در نظام آوايي زبان تركي را مشخص سازد. نتايج تحليل‌هاي آماري از فراواني وقوع واژه‌ها در هر يك از ساخت‌هاي هجايي نشان داد از ميان سه ساخت‌ يك‌هجايي، ساخت هجايي cvc، از ميان 9 ساخت دوهجايي، تركيب هجايي cv.cvc، از ميان 10 ساخت سه‌هجايي، تركيب هجايي cv.cv.cvc و از ميان 7 ساخت چهارهجايي‌ تركيب cv.cv.cv.cvc بيشترين فراواني وقوع را دارند. محاسبة فراواني ساخت‌هاي هجايي cv، cvc و cvcc صرف نظر از نوع واژه (از حيث تعداد هجاهاي سازنده) از روي نسبت هنجارشده هجاها حاكي از آن بود كه فراواني ساخت هجايي cv در مقايسه با cvc و cvcc بيشتر است و در نتيجه اين ساخت هجايي از ديگر انواع ساخت‌هاي هجايي بي‌نشان‌تر است كه اين امر كاملاً تأييدكنندة نظام سلسله ‌مراتب نشانداري ساخت‌هاي هجايي در نظرية زباني است. از سوي ديگر، بررسي فراواني وقوع واكه‌ها در هر يك از ساخت‌هاي هجايي نشان داد كه توزيع واكه‌ها براي واكه‌هاي افتاده /ɑ و ӕ/ بيشينه و واكه‌هاي نيمه‌افراشته //e، /o/ و /ø/ كمينه است و واكه‌هاي افراشته /u/، /y/، /i/ و /ɯ/ فراواني كمتر از واكه‌هاي افتاده و بيشتر از واكه‌هاي نيمه‌افراشته دارند كه اين يافتۀ آماري به‌طور كامل تأييدكنندة نظام سلسله‌ مراتبي محدوديت‌هاي نشانداري واكه‌ها برحسب ارتفاع زبان نيست. طبق نظام سلسله ‌مراتبي نشا‌نداري برحسب ارتفاع زبان در واج‌شناسي جهاني، افراشتگي زبان در توليد واكه‌ها يك ويژگي بي‌نشان است. يعني اگر در زباني واكه‌هاي افتاده يا نيمه‌افراشته وجود داشته باشند، واكه‌هاي افراشته نيز به‌طور حتم در واجگان اين زبان‌ها مشاهده مي‌شود. اگر در زباني واكه‌هاي نيمه‌افراشته وجود داشته باشند، واكه‌هاي افتاده نيز در نظام واكه‌اي اين زبان‌ها وجود دارد.

The main purpose of this paper is to explore, on the basis of a quite extensive corpus (certain body of data) drawn from Azeri (different variety of Turkish) language, the distribution and the frequency of the syllable structures as well as the frequency of vowels in the syllable structures, in order to achieve the core and unmarked trends in the syllable structure and the more preferable syllable head in the phonological system of Azeri. According to the descriptive analysis, the CVC syllable and the CV.CV.CVC syllable were the most frequent syllable structures. The results of the vowel frequency in all syllable structure’s analysis showed that the highest frequencies were for the low vowels [ӕ, ɑ], the lowest frequencies were for the mid vowels [e, o, ø] and the high vowels [i, u, y, ɯ] are in between the two categories.