تحليل گفتمان انتقادي داستان‌هاي كوتاه خسرو شاهاني بر پايۀ نظريۀ فركلاف

Critical Discourse Analysis of Khosrow Shahani's Short Stories Based on Falkloff's Theory

در دورۀ معاصر، بررسي و تحليل متون ادبي و ارتباط آن با عوامل اجتماعي و فرهنگي، بسيار مورد توجه قرار گرفته است و يكي از رويكردهاي مؤثر در تحليل متون ادبي، تحليل گفتمان انتقادي است. تحليل گفتمان انتقادي نوعي رويكرد بين‌رشته‌اي است كه با تجزيه و تحليل متن در پي ارائۀ خوانشي نسبتاً دقيق از آن است. اين مقاله به‌صورت توصيفي - تحليلي به بررسي محتواي داستان‌هاي كوتاه خسرو شاهاني براساس نظريۀ تحليل گفتمان انتقادي فركلاف مي‌پردازد. هدف اصلي اين مقاله آن است تا با بهره‌گيري از روش تحليل گفتمـان انتقادي فركلاف كه به زعم بسياري از پژوهشـگران، جامع‌تر از ديگر روش‌هاست، انعكاس مسائل سياسي - اجتماعي، فرهنگي و... را در داستان‌هاي كوتاه خسرو شاهاني كشف كرده و به چگونگي رابطۀ متقابل داستان‌هاي وي (به‌عنوان متن) و جامعه بپردازد و از اين طريق گفتمان‌هاي موجود در داستان‌هاي اين نويسنده را تبيين كند. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه ويژگي‌هاي صوري زبان داستان‌هاي كوتاه شاهاني نظير آواها، ­واژگان، ا­فعال، وجه افعال، عبارت‌بندي‌ها، انسجام صوري و معنايي و... داراي ارزش و بار گفتماني هستند و به نوشته‌هايش جنبۀ ايدئولوژيك داده‌اند. شاهاني سعي داشته با به‌كارگيري قواعد و ابزارهاي لازم، ايدئولوژي و گفتمان خاص خود را به‌صورت تأثيرگذار و كاربردي به مخاطب القا كند. در واقع انديشه‌هاي او برساختي از رابطۀ زبان و ايدئولوژي‌هاي حاكم بر فضاي داستان‌هاي وي است. وي نگاهي ويژه نسبت به تحولات سياسي، اجتماعي و فرهنگي دورۀ معاصر دارد و اوضاع و احوال جامعۀ ايران را در آن روزگار نقد مي‌كند. از جمـله عوامـل شكل‌گيري گفتمـان در داستـان‌هاي كوتاه وي مـي‌توان به فقـر، فاصلۀ طبقاتـي، ناهنجاري‌هاي اخلاقي اشاره كرد.

In the contemporary era, the study and analysis of literary texts and their relation to social and cultural factors have received much attention and one of the effective approaches in literary text analysis is critical discourse analysis. Critical discourse analysis is a kind of interdisciplinary approach that, by analyzing the text, seeks to provide a relatively accurate reading. This paper is a descriptive-analytic study of the content of Khosrow Shahani's short stories based on the theory of critical discourse analysis of Falklaf. The main purpose of this article is to explore the socio-political, cultural, and so on short stories of Khosrow Shahani and to explore how they interact through the use of Falklaw's critical discourse analysis, which many scholars believe is more comprehensive than others. His stories (as text) and society, thus explaining the discourses in this author's stories.