پديد آورندگان :
رحيمي، فرشته دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه آبخيزداري، گرگان , نجفي نژاد، علي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه آبخيزداري، گرگان , شيخ، واحدبردي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه آبخيزداري، گرگان , زارع گاريزي، آرش دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان - گروه آبخيزداري، گرگان
كليدواژه :
بهينه سازي اراضي , پرسش‌نامه , برنامه ريزي اراضي , مشاركت مردم
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: اطلاع از نسبت كاربري‌هاي اراضي و نحوه تغييرات آن درگذر زمان يكي از مهم‌ترين موارد در برنامه‌ريزي و مديريت اراضي است. با آگاهي از نسبت تغييرات كاربري‌ها درگذر زمان مي‌توان نحوه تغييرات در آينده را پيش‌بيني نمود و اقداماتي پيشگيرانه انجام داد. رويكرد مشاركت مردمي براي اصلاح كاربري اراضي به‌منظور جلوگيري از بهره‌برداري غير اصولي از اراضي، از مهم‌ترين ابزارهاي كاربردي مديريت بهينه منابع آب، خاك و گياه مي‌باشد. در اين تحقيق به بررسي ديدگاه مردم در خصوص برنامه‌ريزي اصلاح كاربري اراضي حوزه آبخيز چهل‌چاي در استان گلستان پرداخته شد.
مواد و روش‌ها: در اين تحقيق با استفاده از پيمايش ميداني، پرسشنامه‌اي تهيه شد كه روايي آن با كسب نظر اساتيد و كارشناسان فن و پايايي آن با استفاده از آزمون آلفاي كرونباخ (0/87=∝) تأييد گرديد. جامعه آماري موردمطالعه در اين پژوهش شامل روستاييان ساكن حوزه آبخيز چهل‌چاي است. مجموع جمعيت اين حوزه آبخيز حدود 13.017 نفر است كه از ميان كل جامعه آماري تعداد 373 نفر به‌صورت نمونه‌گيري تصادفي انتخاب شدند. براي تجزيه‌وتحليل اطلاعات از تكنيك توصيفي در محيط نرم‌افزار SPSS استفاده گرديد. در ابتدا عواملي كه مانع اصلاح و بهينه‌سازي كاربري اراضي تحت مالكيت روستاييان و كشاورزان است شناسايي و امتيازدهي گرديد. سپس عواملي كه باعث افزايش پذيرش عمليات اصلاح و بهينه‌سازي كاربري اراضي زراعي توسط كشاورزان و روستاييان مي‌شود، مورد بررسي قرار گرفت.
يافته‌ها: مهم‌ترين موانع اصلاح كاربري اراضي از نظر مردم، عدم تمكن مالي روستاييان، عدم‌حمايت بانك‌ها و نهاده‌هاي دولتي، عدم آگاهي كشاورزان و ارزش پايين اراضي كشاورزي ازنظر توليد در واحد سطح مي‌باشند. همچنين، مهم‌ترين عوامل مؤثر بر افزايش پذيرش عمليات اصلاح كاربري اراضي شامل مشاركت دادن مردم در تدوين راه‌حل‌ها و برنامه‌ها، تضمين مالكيت اراضي تحت تصرف، ارائه مشوق‌هاي مالي و معنوي، دسترسي راحت كشاورزان به مهندسان و كارشناسان و برگزاري كلاس‌ها و دوره‌هاي آموزشي و ترويجي معرفي شدند. درنهايت با مقايسه پذيرش مردمي در مورد راهكارهاي بهينه‌سازي كاربري اراضي نشان داده شد كه روستاييان نسبت به گزينه كشت علوفه دائمي جهت بهينه‌سازي اراضي زراعي شيب‌دار و همچنين تبديل اراضي زارعي شيب‌دار به باغات مثمر موافق هستند و در صورت اجراي عمليات و برنامه اصلاح كاربري اراضي روستاييان آمادگي كلي جهت اجراي برنامه‌هاي اصلاحي كاربري اراضي را دارند و در صورت تدوين برنامه بيش از سه‌چهارم اراضي خود را براي اجراي عمليات و برنامه‌ها قرار خواهند داد.
نتيجه‌گيري: طبق نتايج به‌دست‌آمده، مهم‌ترين اقدامي كه قبل از اجراي برنامه‌هاي آبخيزداري در روستاها بايد صورت گيرد افزايش آگاهي روستاييان ازاين‌گونه برنامه‌ها و دخالت دادن آن‌ها از مراحل اوليه اجراي برنامه است. درنتيجه پذيرش عمومي برنامه‌هايي كه مردم در آن مشاركت دارند بيشتر اسـت.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Knowledge about land uses and their changes over time is a significant factor in land-use planning and management. This could be used to predict future changes and to take appropriate preventive actions. Public participation approach for land use planning and preventing improper land uses are important practical tools for optimizing water, soil and plant management. In this research, public perception on land use modification in Chehel-Chai Watershed, Golestan Province (Iran), was investigated through field surveys.
Materials and Methods: A questionnaire was prepared and its validity and reliability was confirmed by expert elicitation from academics and experts and Cronbach's alpha test (α = 0.87), respectively. The statistical population of this study includes villagers in Chehelchai watershed. The total population of this catchment area is 13,017 people, 373 of whom were randomly selected from among the total population. Descriptive techniques within SPSS software was used for data analysis. At first, factors that hinder the improvement and optimization of land use owned by the villagers and farmers were identified and scored. Then, the factors that promote the acceptance of land use improvement and optimization operations by farmers and villagers were investigated.
Results: The results indicated that the most important factors hindering land use optimization are the lack of financial power of the villagers, lack of support from banks and government institutions, farmers' lack of awareness and low value of agricultural land in terms of production per unit area. The most important factors that could improve land use modification are involvement of people in the formulation of solutions and planning, assurance of ownership of cropland, providing financial and spiritual incentives, farmers' convenient access to engineers and experts and organizing extension and training courses and classes. Finally, by comparing popular acceptance of land use optimization strategies, it has been shown that villagers are in agreement with the option of permanent crop cultivation to optimize landslide slopes, as well as the conversion of sloping croplands to gardens, and, if performed, and Land use improvement program The villagers are prepared to implement land reform programs and, if they plan, plan more than three quarters of their land for implementation of operations and programs.
Conclusion: Overall, the most important action to be taken before implementing the watershed programs in the villages is to increase the villagers' awareness of such programs and involve them in the early stages of the program implementation. Public acceptance of participatory programs are much higher.
