طرحواره‌هاي تصويري ـ بلاغي در دفتر «ليس للمساء إخوة» از وديع سعاده

Image-rhetorical schemas in Wadih Sa'adeh’s book of poems Laysa Lil Massa’ Ikhwah (Evening has no brothers)

به هرگونه از فهم و بيان مفاهيم انتزاعي و ذهني كه در قالب مفاهيم ملموس ­تر كه سبب تجسم مفهوم ذهني مورد نظر مي­ گردد، طرحواره ­ي تصويري مي­ گويند. اين نوع طرحواره بر صحنه ­سازي و تجسّم استوار است و اديب براي ساخت چنين تصويرهايي، از آرايه­ هاي بلاغي و صنايع بديعي بهره مي ­گيرد كه بدون استفاده از آنها، ساخت تصويري از مفاهيم مورد نظر كامل و تأثيرگذار نيست. اين انگاره­ ي ­استعاري، از اشياء و طبيعت به چند شكل مختلف انجام مي­ گيرد كه در اين پژوهش با روش توصيفي-تحليلي، تنها سه شكل از آن يعني طرحواره­ي حركتي، حجمي و قدرتي در دفتر شعري "ليس للمساء إخوة" از شاعر لبناني، وديع سعادة، مورد بررسي قرار مي­ گيرد و از خلال تحليل اين طرحواره ­ها، نقش و اهميت صنايع و آرايه­ هاي بلاغي نظير تشبيه، انگاره و غيره در تشكيل و ساخت آن، مورد عنايت قرار مي­ گيرد تا اين پندار تقويت گردد كه طرحواره ­هاي تصويري كه جزئي از استعاره­ شناختي است، بي­ارتباط با الگوهاي بلاغي كهن نيست. يافته­ ي پژوهش نشان مي ­دهد وديع سعادة در تصويرسازي كولاژگونه و ناهمگون با اتكاء بر مفاهيم و الگوهاي فكري جهان پسامدرن چون اضطراب، دوگانگي و با توجّه به رويكرد سياسي اشعار و توجّه به مفاهيمي چون مبارزه، وحدت و غيره، از طرحواره ­هاي تصويري مختلفي بهره گرفته كه براي تجسّم هرچه بيشتر آنها، از صنايع بديعي و آرايه ­هاي ادبي متنوعي استفاده نموده است.

An image schema refers to any understanding or expression of abstract or subjective concepts in the form of tangible concepts that conjure up the intended mental concepts. This type of schema is based on scene-making and imagery. To make such images, poets make use of a set of rhetorical and literary devices without which the construction of images out of the intended concepts will be incomplete and ineffective. This metaphorical account of objects and nature takes place in several different ways. This study examines only three forms of schemas, namely kinetic or rotational, volume, and power in the book of poems Laysa Lil Massa’ Ikhwah by the Lebanese poet Wadi Sa’ad. Throughout the analysis of these schemas, the role and importance of rhetorical devices such as similes and metaphors to form and make the schemas are also examined. The purpose is to reinforce the notion that image schemas, which constitute part of the cognitive metaphor, are not unrelated to ancient rhetorical patterns. The findings of the study show that, in accordance with the concepts and thought patterns of the post-modern world such as anxiety and duality and with regard to the political nature of his poems and his attention to concepts such as fighting and unity, Sa’ad has employed different image schemas through collage-like and heterogeneous imagery and has used various rhetorical and literary devices for greater imaginative effects.