تاريخ مفهومي؛ آشكارسازي نزاع‌هاي ايدئولوژيك و فهم معناي نوين از متن

Conceptual History: Ideological Conflicts and Understanding the New Meanings of the Text

«تاريخ مفهومي» نظريه و روشي به‌نسبت جديد است كه متأثر از سنت فلسفه قاره‌اي و تاريخ‌گرايي نوين مي‌باشد. اين نظريه و روش با نقد تاريخ‌گرايي سنتي براي «مفهوم» جايگاه و نقش ويژه‌اي قائل بوده و بر آن است كه با مطالعه، خلق، ‌تحول و تطور مفاهيم مي‌توان به بازنمايي منازعات ايدئولوژيك در يك ساختار سياسي پرداخت. تاريخ مفهومي ازآنجاكه به سرگذشت تاريخ مي‌پردازد،‌ تاريخي،‌ و به اين سبب كه منازعات گفتماني را ميان نيروهاي دخيل در رقابت‌هاي سياسي آشكار مي‌كند، به سياست مرتبط مي‌شود. در اين نوشتار، تلاش مي‌شود تا به جايگاه و نقش اين نظريه در فلسفه قاره‌اي با تأكيد بر آراي راينهارت كوزلك، ‌نامدارترين پژوهشگر اين حوزه پرداخته شود. كوزلك در پروژه فكري خود با عنوان تاريخ مفاهيم، به چيستيِ مفهوم، تمايز آن با كلمه و چگونگي تأثيرگذاري مفاهيم بر رخدادهاي سياسي پرداخته‌است. او بر اين باور است بدون مفاهيم، جامعه و همچنين عرصه‌هاي سياسي كنش، موجوديت نخواهند داشت و معتقد است هر مفهوم در نظام انديشگاني داراي پاد-مفاهيمي است كه با غلبه بر آنها مي‌تواند واجد معنايي خاص باشد و حضور خود در عرصه مفهومي انديشه سياسي را تثبيت كند. براساس اين ايده، جهان پُر است از جفت‌هايي كه در جبهه مخالف هم قرار دارند و هر مفهومي با استناد و تعريف مفهوم مخالفش تعريف مي‌شود. بر همين مبنا كوزلك پاد-مفاهيم را در مقابل مفاهيم قرار مي­ دهد و از وجود ميدان‌هاي معنايي سخن مي‌گويد كه مي‌تواند تلاش نيروها و گروه‌هاي سياسي براي غلبه گفتماني خاص را توجيه و تبيين نمايد. تاريخ مفهومي به ‌عنوان روش نيز مي‌كوشد تا به كشف معناي مفاهيم در پسِ لايه‌هاي انباشته‌شده در طيِ زمان نائل آيد.

“Conceptual history” is a relatively new theory and method which has been influenced by the tradition of continental philosophy and new historicism. This theory and method, with its critique of traditional historicism, puts emphasis on the “concept” and claims that by studying the creation, evolution and conception of concepts, one can represent ideological conflicts in a political structure. In the present paper, after defining conceptual history, attempt is made to address the role of this theory in continental philosophy by emphasizing the views of Reinhart Koselleck, the most renowned scholar in the field. In his seminal project on conceptual history, Koselleck explores the concept, its differences from the word, and how concepts influence political events. He believes that without concepts, neither society nor the political arena of action will exist. Moreover, to him every concept in the system of thought has anti-concepts that can overcome it by having a specific meaning. On this basis, Koselleck pits anti-concepts against concepts and speaks of a semantic battle that can justify and explain the efforts of political forces and groups to overcome a particular discourse. As a method, conceptual history also attempts to discover the meaning behind the accumulated layers of time.