مواجهه در (غياب!)؛ اصول اساسي ديالوگ ميان نظريه‌هاي ادبي نامتجانس

Encounter (in Absence!): The Main Principles of Dialogue among Heterogeneous Literary Theories

چالش نظريه‌هراسي و نظريه‌باوري پس از دو دهه، نزد برخي وارد گفتماني شده‌است كه مي‌توان از آن با نام «گفتمان انتفادي» مطالعات تطبيقي بوطيقاي فارسي ياد كرد. اين گفتمان، مطالعات تطبيقي ادبيات‌هاي نامتجانس فارسي و غرب را به چالش مي‌كشد و مي‌كوشد با نفي ماهوي و مبنايي اين قِسم پژوهش‌ها، موجوديت و ماهيت آنها را انكار كند. برخي از غربي‌ها به ديگر ادبيات‌ها به ‌عنوان يك نيروي محركه مي‌نگرند كه مي‌تواند شكاف نظريه ادبي معاصر را پُركند. شرقي‌ها نيز اين پژوهش‌ها را فرصتي براي كسب هويت ادبي‌‌ـ‌ نظري ازدست‌رفته و برگشت به گفتمان ادبي جهاني مي‌دانند. هرچند گفتمان انتفادي به شيوه‌اي نامعتدل درصدد نفي پژوهش‌هاي تطبيقي نظري ‌است ولي با اين حال موارد موجهي نيز طرح مي‌كند كه توجه به آنها براي انجام چنين پژوهش‌هايي بايسته ‌است و ضرورت تبيين يك دستورالعمل ويژه براي ديالوگ نظريه‌هاي ادبي نامتجانس را نشان مي‌دهد. همسو با اين هدف اين پژوهش با رويكرد توصيفي‌ـ انتقادي، اصول اساسي ديالوگ نظريه‌هاي نامتجانس شآن‌كينگ را نقد و بسط مي‌دهد. آنچه ايشان به عنوان چهار اصل اساسي ديالوگ ـ استقلال گفتمان، برابري گفتمان، ايضاح دوجانبه و اصل جست‌وجوي نقاط اشتراك با حفظ تمايز و مكمل‌هاي دوجانبه ناهمگوني ميان نظريه‌هاي ادبي نامتجانس وضع مي‌كند، دستورالعملي كاربردي‌است كه بوطيقاي تطبيقي را مي‌تواند وارد مرحله تازه‌اي از ديالوگ سازد.

After two decades, the challenge of theory-phobia and theory-ism has, for some, entered a discourse that can be called the ‘critical discourse’ of comparative studies of Persian poetics. This discourse challenges comparative studies of the heterogeneous Persian and Western literatures and through the essential and foundational rejection of these studies, attempts to deny their existence and essence. Some Western scholars regard other literatures as a propelling force that can fill in the void of contemporary literary theory. Others from the East consider such studies to be an opportunity to regain a lost literary-theoretical identity and thus return to the global literary discourse. Even though the critical discourse intends to deny comparative theoretical studies in an imbalanced way, it, nonetheless, puts forward some points which are required for such studies to be done, and highlights the explication of a special set of instructions for dialogue among heterogeneous literary theories. Pursuing this aim, the present paper adopts a descriptive-analytical method in order to critically present and develop the main principles of Shunqing’s Variation Theory. What he establishes as the four main principles of dialogue – discursive independence, discursive equality, mutual elucidation, and the search for a common ground while maintaining difference as well as the mutual complements of variability among heterogeneous literary theories – contain a set of practical instructions that can introduce comparative poetics to a new phase of dialogue.