نقش انديشه وران و نخبگان سياسي در شكل گيري انجمن آثار ملي

The Role of Scholars and Political Elites in the Formation of the National Relics Society

سپهر گفتماني ايران از ميانه دوره قاجاريه به تدريج به سويي رفت كه ضرورت توجه به هويت ملي در كانون توجه قرار گرفت. به تعبير ديگر، تكوين انگاره ناسيوناليسم در اين دوره زمينه را براي توجه به ميراث فرهنگي فراهم كرد. پس از انقلاب مشروطه (1285ش.) و با گشايش مجلس شوراي ملي بود كه سياست گذاري و نهادسازي در اين عرصه آغاز شد. در راستاي همين نهادسازي بود كه در واپسين سال هاي دوره قاجاريه با گردهمايي شماري از نخبگان سياسي انجمني به نام انجمن آثار ملي بنيان نهاده شد. اين انجمن اقدامات متنوعي را با هدف شناسايي و بزرگداشت ميراث فرهنگي مانند برپايي جلسه هاي سخنراني، شناسايي و مرمت بناهاي تاريخي و برپايي بناهاي يادماني به انجام رساند. هدف پژوهش حاضر، بررسي زمينه هاي برآمدن انجمن آثار ملي است. اين پژوهش بر محور اين پرسش شكل گرفته است كه چه طيف هايي و به چه ترتيبي در برآمدن انجمن آثار ملي نقش داشتند؟ پژوهش حاضر با روش پژوهش تاريخي و با تكيه بر واكاوي محتواي منابع دست اول انجام شده است. يافته هاي پژوهش حاكي از تلاش سه طيف يعني انديشه وران، نخبگان سياسي و شرق شناسان در طرح ضرورت، عينيت يافتن، و استمرار انجمن آثار ملي است. حاصل پژوهش بيانگر آن است كه انگاره هاي انديشه وران كه بيشتر در نشريه هاي وقت بازتاب مي يافت، زمينه طرح انديشه انجمن آثار ملي را فراهم كرد. وانگهي، كنش گران سياسي بازوي عملي تحقق اين انديشه شدند و انجمن را تاسيس كردند و در نهايت، شرق شناسان نيز با طرح ديدگاه هاي خود، نقشي معين در استمرار و پربار شدن فعاليت هاي آن ايفا كردند.

By the middle of the Qajar period, the discursive sphere in Iran gradually affected by a kind of modern awareness and a need for national identity. Indeed, the rise of nationalism as a modern idea provided the context for attention to cultural heritage. It was after the Constitutional Revolution (1906 AD) and with the opening of the National Assembly that policy-making and institutionalization began. It was in line with this institutionalization that in the last years of the Qajar period, a group of political elites founded an association called the National Relics Society (NRS). This society has undertaken a variety of activities aimed at identifying and celebrating cultural heritage, such as holding lectures, identifying and restoring historic buildings, and erecting monuments. The present study aims to examine the cultural-historical context within which the NRS was established. It explores that what groups and in what manner contributed to the emergence of the NRS? To answer these questions, it has been organized by historical method and is based on the analysis of the content of first-hand sources. The findings provide us with the efforts of three groups: intellectuals, political elites and orientalists in the plan of necessity, objectification, and the continuation of the NRS. The results show that the ideas of the intellectuals, which were mostly reflected in the periodicals, provided the basis for the idea of the NRS. In addition, political activists became a practical arm for the idea, and eventually the Orientalists, by expressing their views, played a role in perpetuating and enriching its activities.