پديد آورندگان :
بذرافكن، خديجه دانشگاه شيراز - گروه ترويج و آموزش كشاورزي، شيراز , زماني، غلامحسين دانشگاه شيراز - گروه ترويج و آموزش كشاورزي، شيراز , رضائي مقدّم، كورش دانشگاه شيراز - گروه ترويج و آموزش كشاورزي، شيراز , نامدار، راضيه دانشگاه شيراز - گروه ترويج و آموزش كشاورزي، شيراز
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: با توجه به اهميت راهبردي منابع خاك در بستر تغييرات جهاني، محافظت از آن، اولويت افزايش امنيت غذايي و اتخاذ سياست هاي زيست‌محيطي است. اقدامات حفاظتي به منظور حفظ منابع از جمله خاك در ابتدا تنها به مسائل "فني" و "فناورانه" نسبت داده مي شد اما طي چند دهه اخير ابعاد "اجتماعي" و "فردي" اين منابع مورد تاكيد قرار گرفته است. اين امر اثبات شده است كه انسان با رفتارهايي كه در قبال محيط زيست انجام مي دهد، مي تواند سبب تخريب و تهديد محيط زيست شود. از اين رو اين مقاله به بررسي رفتار حفاظت خاك گندم كاران پرداخته و نيز يك الگوي رفتاري كه منجر به اقدامات آنان نسبت به خاك مي شود، را ارائه مي‌نمايد. نوآوري تحقيق حاضر اين است كه با وجود مطالعات بسيار در حوزه حفاظت خاك يك موضوع مهم در اغلب اين پژوهش‌ها ناديده گرفته شده‌اند، در اين مطالعات يا به الگوهاي رفتاري انساني توجه نشده و يا اينكه به‌طور ناقص و غيرجامعي به آنها پرداخته شده است. در نتيجه در اين مقاله با در نظرگرفتن اين جنبه مهم، استخراج الگوي مناسب رفتاري زارعان در حفاظت از خاك‌هاي زراعي هدف اصلي مي‌باشد. وجه تمايز ديگر اين پژوهش استفاده از روش پديدارشناسي است كه كمتر در اين نوع مطالعات مورد استفاده قرار گرفته‌است. ﭘﺪﯾﺪار ﺷﻨﺎﺳﯽ، اﺳﺎﺳﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ زﯾﺴﺘﻪ ﯾﺎ ﺟﻬﺎن زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ كه ﺑﺮ ﻋﻤﻖ ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺗﺄﻛﻴﺪ دارد و درك ﻣﺎ را از ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت زﻧﺪﮔﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ. در نتيجه‌يافته‌هاي حاصل از اين نوع پژوهش مستقيما تجربه زيسته فرد است و بنابراين داراي خطاي كمتري است.
مواد و روش‌‌ها: براي دستيابي به اين هدف از روش پديدارشناسي استفاده گرديد. ابزار جمع‌آوري داده‌ها پرسشنامه باز و شيوه تكميل اين پرسشنامه مصاحبه عميق بود. با روش نمونه‌گيري هدفمند و با استفاده از فن نمونه‌گيري گلوله برفي، 28 نفر از گندمكاران انتخاب شدند، بدين‌صورت كه هر يك از كشاورزان، سوژه بعدي تحقيق را كه در شرايط مشابهي با آن-ها قرار داشت، معرفي نمودند.
يافته‌ها: نتايج نشان داد، مهم‌ترين مفاهيم درك شده از عوامل موثر بر بروز رفتار محيط‌زيست‌گرايانه حفاظت خاك توسط كشاورزان مورد مطالعه عبارتند از: نداشتن توجيه اقتصادي فعاليت حفاظت خاك، ايجاد تضاد، نوع كشت، كاهش مقدار برداشت محصول، اشتغال جانبي، كاهش هزينه خوراك دام، بخت و اقبال، مواجهه با مسائل قانوني، اجتناب از آتش زدن بقاياي گياهي، كاهش سطح زير كشت، كاهش كيفيت محصول، كاهش علاقه و انگيزه نسبت به كشاورزي، و احساس فريب خوردگي است. از طرفي تنها رفتار حفاظتي كشاورزان در برخورد با خاك، اجتناب از آتش زدن بقاياي گياهي است و بيشتر رفتارهاي روي داده از سوي كشاورزان جنبه تخريبي دارد و مهم‌ترين زمينه‌هاي تخريبي عبارتند از عدم تغيير شيوه خاك‌ورزي، زير خاك كردن زباله‌هاي پلاستيكي، عدم تصفيه آب، رها كردن بسته‌بندي‌هاي نهاده‌هاي كشاورزي در زمين، عدم انجام آزمون خاك، مصرف بيش از حد كودها و سموم شيميايي و عدم رعايت تناوب زراعي.
نتيجه‌گيري: به طور كلي يافته‌هاي حاصل از پديدارشناسي نشان داد كه كشاورزان مورد مطالعه از تجارب ضعيفي در زمينه حفاظت خاك برخوردارند، باورهايشان در زمينه حفاظت خاك غيرمنطقي است و حتي تعريف قابل قبولي از حفاظت خاك ندارند كه اين موجب شده است كه رفتار درستي از خود بروز ندهند. همچنين اگر پيش‌بيني (انتظارات) ناقصي از وضعيت آينده خاك داشته باشند نمي‌توانند يا تمايلي ندارند كه رفتار صحيحي از خود بروز دهند.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Given the strategic importance of soil resources in the context of global changes, protecting them is a top priority for increasing food security and adopting environmental policies. Conservation activities to protect resources, such as soil, were initially attributed to "technical" and "technological" issues, however in recent decades the "social" and "individual" dimensions of these resources have been emphasized. It has been proven that humans with their behaviors towards the environment can destroy and threaten the environment. Therefore, this article examines the soil protection behavior of wheat growers and also presents a behavioral model that leads to their conservation actions toward the soil. The innovation of the present study is that despite many studies in the field of soil protection, one important issues in most of these studies have been ignored; in these studies human behavioral models have been neglected or they have been addressed incompletely and insufficiently. As a result, in this paper, considering this important aspects, the main goal is to extract a suitable pattern of protective behavior of farmers towards arable soils. Another distinguishing feature of this research is the use of phenomenology method which are less commonly has been used in these types of studies. Phenomenology is essentially the study of live experience or the world of life. It emphasizes the depth of experience and increases our understanding of life experiences. As a result, the findings of this type of research has directly related to one's lived experience and so it has fewer errors.
Materials and Methods: For this purpose, phenomenology research method was used. The data collection tool was an open-ended questionnaire and the method of completing this questionnaire was an in-depth interview. Using purposeful sampling and through snowball sampling technique, 28 wheat growers were selected, so that each of the farmers introduced the next research subject who was in a similar situation to them.
Results: The results showed that the most important concepts perceived by studied farmers in effective factors of their environmental conservation behaviors were: lack of economic justification of soil conservation activity, contradiction, crop type, reduce the amount of crop harvested, lateral employment, cost reduction of livestock feed, fortune and destiny, facing legal issues, avoiding to burn plant residues, lowering crop yields, decrease in crop quality, loss of interest and motivation towards agriculture and the feeling of being deceived. On the other hand, the only protective behavior of farmers towards soil is avoiding to burn plant residues and most of the experienced behaviors by farmers are destructive and the most important destructive areas include not changing the way of tillage, dumping of plastic wastes, lack of water refinery, abandonment of agricultural inputs packages on the farmland, not doing the soil test, overuse of fertilizers and pesticides and lack of crop rotation.
Conclusion: The findings showed that studied farmers did not have good soil conservation experiences, their beliefs were incorrect and did not even have a proper definition of soil conservation, which caused them to not behave properly. Also, if they have weak forecasting of the future soil situation, they couldn’t or have no willingness to reveal their proper behavior.
