كليدواژه :
هنر كتاب آرايي ايراني , خط اويغوري , دوره ي تيموري , نسخه شناسي
چكيده فارسي :
پس از حمله‌ي مغول به ايران، عناصر تازه‌اي از فرهنگ اقوام مهاجم وارد فرهنگ ايران شد. خط اويغوري، كه با آن زبان مغولي و سپس تركي شرقي كتابت مي‌شد، در سده‌هاي هشتم و نهم هجري قمري در كتاب‌آرايي ايراني نيز وارد شد و نسخه‌ها‌يي نفيس در هرات، شيراز، گيلان و احتمالاً يزد با آن كتابت شد. تاكنون بعضي بررسي ها روي سكه‌ها و اسنادي كه به اين خط نوشته شده بوده‌اند صورت گرفته، اما درباره‌ي كتابت اويغوري و شناخت نسخه هاي ايراني كه به اين خط كتابت شده‌اند پژوهشي انجام نگرفته است. اين نوشتار مطالعه اي تاريخي و نسخه‌شناختي براي شناخت كاربرد خط اويغوري در نسخه‌هاي خطي ايراني است. نگارنده در اين مقاله در پي آن است تا روشن كند چند نسخه به اين خط تاكنون در حوزه‌ي فرهنگ ايراني باقي مانده است. همچنين دامنه‌ي تاريخ و ارتباط اين نسخه‌ها از نظر هنري چگونه است؟ در اين پژوهش ضمن معرفي بعضي از نسخه‌هاي ناشناخته به خط اويغوري، تلاش مي‌شود ويژگي‌هاي هنري اين نسخه‌ها بيان شود. خط اويغوري در نسخه‌هاي شناخته‌شده متأثر از الفباي عربي و فارسي، و بيشتر شبيه نسخ است و پس از سده‌ي نهم ديگر براي كتابت استفاده نشد.
چكيده لاتين :
After the Mongol invasion of Iran, new elements of the culture of the invading tribes entered the Iranian culture. The Uyghur script, which was written in the Mongolian language and then in Eastern Turkish, was included in the Persian layout in the eighth and ninth centuries AH, and exquisite manuscripts were written in it in Herat, Shiraz, Gilan, and possibly Yazd. So far, some studies have been done on the coins and documents written in this script, but no research has been done on the Uyghur script and the recognition of the Iranian manuscripts written in this calligraphy. This article is a historical and manuscriptologic study to understand the use of Uyghur calligraphy in Iranian manuscripts. In this article, the author seeks to clarify how many copies of this scripts have remained in the field of Iranian culture so far. Also, what is the scope of the history and connection of these manuscripts in terms of art? In this research, while introducing some unknown copies to the Uyghur calligraphy, an attempt is made to express the artistic features of these copies. The Uyghur script in the well-known versions is influenced by the Arabic and Persian alphabets, and is more like Naskh, and was not used for writing after the ninth century.
