تأثير آشفتگي‌هاي انساني بر الگوي مكاني توده‌هاي اوري (Quercus macranthera) در جنگل‌هاي ارسباران

آگاهي از تأثير آشفتگي‌هاي انساني بر الگوي پراكنش طبيعي درختان مي‌تواند اطلاعات مناسبي از پاسخ طبيعت به دخالت‌هاي انساني فراهم آورد. اين پژوهش به‌منظور آشكارسازي تأثير دخالت‌هاي انساني بر الگوي پراكنش مكاني درختان در توده‌هاي اوري در جنگل‌هاي حاتم مشه‌سي واقع در مشگين‌شهر در ناحيۀ رويشي ارسباران انجام گرفت. به‌منظور توزيع مناسب محل‌هاي نمونه‌برداري سه منطقه با شدت‌هاي متفاوت از آشفتگي انتخاب و با روش منظم و تصادفي نزديك‌ترين درخت به خط‌ نمونه (درخت شاهد) همراه با چهار درخت از نزديك‌ترين همسايه‌ها انتخاب و اندازه‌گيري شدند. براي تحليل الگوي مكاني درختان، از دو گروه شاخص‌هاي مبتني بر نزديك‌ترين همسايه شامل شاخص‌هاي محاسباتي برپايۀ اندازه‌گيري فاصله (فاصله از نزديك‌ترين همسايه، كلارك-ايوانز و پيلو) و اندازه‌گيري زاويه (ميانگين زاويه، ميانگين جهت و زاويۀ يكنواختي) استفاده شد. نتايج نشان داد كه ميانگين فاصله تا همسايگي در مناطق با شدت زياد از آشفتگي به‌شكل معني‌داري بيش از دو منطقۀ ديگر است. با افزايش شاخص آشفتگي، فاصلۀ بين درختان و مقدار عددي شاخص‌هاي كلارك-ايوانز و پيلو افزايش مي‌يابد. شاخص ميانگين زاويه، رابطۀ متوسط و مثبت و شاخص زاويۀ يكنواخت رابطۀ منفي با شاخص آشفتگي انساني نشان داد و شاخص ميانگين جهت رابطه‌اي با شاخص آشفتگي نشان نداد. آشفتگي‌هاي انساني (مانند قطع يا برش درختان، چراي دام و آتش‌سوزي) در بلندمدت سبب تغيير الگوي مكاني درختان و شكل‌گيري پراكنش به‌نسبت منظم چيدمان درختان شده است. در يك نتيجه‌گيري كلي مي‌توان گفت به حداقل رساندن تأثير آشفتگي‌هاي انساني در جنگل‌ها مي‌تواند تا حدودي حفظ ناهمگني در ساختار را در پي داشته باشد.