جايگاه روايات امام صادق (ع) در تفاسير عرفاني كامل

The Position of Imam Sādiq’s Narrations In Mystical Exegesis on the Quran as Whole

از جملۀ شخصيت‌هايي كه روايت اقوالش را در تفاسير مختلف شيعيان و عامۀ مسلمانان مي‌توان بسيار ديد، امام جعفر صادق (ع) است. عالمان شيعي به‌طبع با نظر به جايگاه آن امام و حجم بسيار رواياتش آراء او را در كتب تفسيري خود بسيار بازنموده‌اند. بااين‌حال، روايت اقوال تفسيري امام صادق (ع) اختصاصي به مفسران شيعي ندارد. از ميان مفسران عامه بيش از همه گرايندگان به تصوف و پديد آورندگان تفاسير عرفاني به نقل روايات اين امام گرايش نشان داده‌اند. از جمله، ابوعبدالرحمان سلمي (د 412ق) در تفسير خود شمار قابل‌توجهي از روايات تفسيري امام صادق (ع) را جاي داده است. تا كنون تفاوت اين تفاسير از حيث ميزان استناد به اقوال امام كاويده نشده است. ازهمين‌رو، با مطالعۀ كنوني مي‌خواهيم بدانيم در تفاسير عرفاني به چه ميزان به روايات امام صادق (ع) توجه شده، رويكرد مفسّران گراينده به عرفان به اين روايات چه‌گونه بوده، و چنين توجهاتي از چه زمان آغاز شده، و در گذر زمان چه فرازوفرودهايي داشته است. از ميان تفاسير عرفاني تنها به بررسي تفاسير كامل مي‌پردازيم؛ تفاسيري كه همۀ سوره‌هاي قرآن را دربر مي‌گيرند.

Imam Ja'far Sadegh (AS) is one of the personalities whose narrations can be seen in various interpretations of Shiites and Muslims. Shiite scholars, of course, have expressed his views in their Quran commentaries, considering the position of that Imam and the large volume of his narrations. However, the narration of Imam Sādiq’s (as) interpretive sayings is not exclusive to Shiite commentators. Among the Sunnis commentators, the most inclined to Sufism and the creators of mystical interpretations have shown a tendency to quote the narrations of this Imam. For example, Abu Abdul Rahman Sullami (d. 412 AH) in his commentary has included a considerable number of interpretive narrations of Imam Sādiq (AS). So far, the difference between these interpretations in terms of the amount of citation to the sayings of the Imam has not been explored. Therefore, with the present study, we want to know how much attention has been paid to the narrations of Imam Sādiq (AS) in mystical interpretations, what is the approach of mystics-oriented commentators to these narrations, and when did such attention begin, and what ups and downs did it have over time? Among mystical interpretations, we only examine complete interpretations; Interpretations that include all chapters of the Qur'an.