بررسي سيستم غالب جريان و سازوكار تخليه چشمههاي كارستي غرب مجن

منطقة مورد مطالعه در هشت كيلومتري غرب مجن در جنوب آبشار مجن، از توابع شهرستان شاهرود واقع شده است. براي بررسي خصوصيات هيدروژئولوژيكي و هيدروژئوشيميايي چشمههاي موجود در منطقه، دبي، هدايت الكتريكي و دما از مهر ماه 1395 تا آبان ماه 1396 مورد اندازهگيري قرار گرفت. همچنين، غلظت يون هاي اصلي شامل كلسيم، منيزيم، سديم، پتاسيم، بيكربنات، سولفات و كلر در آزمايشگاه آب و محيط‌زيست دانشگاه صنعتي شاهرود اندازه گيري شدند. نتايج به دست آمده نشان دادند كه ضريب تغييرات خصوصيات فيزيكي و شيميايي براي تمام چشمهها اندك است و تأييدكنندة رژيم غالب سيستم جريان افشان در منطقه مورد مطالعه هستند. منحني فرود چشمههاي مورد مطالعه داراي يك ضريب بده (آلفا) با شيب 0/009 كه بيانگر غالب بودن سيستم جريان افشان در آبخوان كارستي مورد نظر است. از دلايل اصلي ظهور چشمه هاي منطقة مورد مطالعه، برخورد آب زيرزميني حوضة كارستي اين چشمه ها (سنگ هاي آهكي سازندهاي كرتاسه بالايي و لار) با واحدهاي غيرقابل نفوذ (مارن ها و آهك هاي مارني) ميباشد. بر اين اساس چشمه هاي منطقه، از نوع چشمه هاي سرريزي (Overflow Springs) هستند و تمامي اين چشمه ها از يك آبخوان تخليه ميشوند. نمودارهاي هيدروشيميايي مربوط به نمونه هاي تهيه شده از چشمه هاي مورد مطالعه در خرداد ماه 1396 نشان داد كه تمامي نمونه ها داراي كلسيم و بيكربنات بالايي بوده و در محدوده خاص آب هاي كارستي واقع شدند. از نسبت غلظت يون كلسيم به منيزيم براي تعيين جنس غالب آبخوان در مناطق كارستي استفاده ميشود. ميانگين نسبت يون كلسيم به منيزيم براي نمونه هاي مورد مطالعه حدود 2/60 است كه ميتوان نتيجه گرفت ليتولوژي غالب آبخوان كارستي مورد مطالعه، آهك است. همچنين در اين پژوهش حوضة چشمهها به‌صورت مقدماتي ترسيم شد. سپس با استفاده از روش بيلان و مقايسه مقادير حجم تخليه و تغذية سالانه از حوضه، دقت حوضة مقدماتي ترسيم و ارزيابي شد. بر اساس مقايسهي مذكور، خطاي نسبي 0/8 درصد به دست آمد كه با توجه به خطاي نسبي اندك بين حجمهاي تغذيه و تخليه و همچنين وضعيت چينه‌شناسي منطقه، حوضة آبگير ترسيم شده از دقت مناسبي برخوردار است.

No abstract