تكامل و عقلانيت ژئوپليتيك منطقه خزر: استقرار رژيم حقوقي و الگوي رفتاري تعامل و همگرايي

The Evolution and Geopolitical Rationality of the Caspian Region with Establishment of Legal Status : Interaction and Convergence Behavior

درياي خزر بزرگترين پهنه آبي محصور در خشكي، منطقه‌اي پويا، فعال و با هويت نويني است كه توامان، ظرفيت تكامل و يا كشمكش و بحران را دارد. فروپاشي اتحاد جماهير شوروي درياي خزر را كه يك منطقه جغرافيايي محض بود به سازه ژئوپليتيك مبدل ساخت. امضاي كنوانسيون وضعيت حقوقي با پايان بخشيدن به شماري از عوامل واگرا، نقطه عطف آغاز فرآيند چيرگي عوامل همگرا بر واگرا به‌شمار مي‌آيد كه مي‌تواند نهادسازي منطقه‌اي و گرايش به تشكيل ساختار دايمي همكاري‌هاي منطقه‌اي و نهادهاي كاركردي را سرعت ‌بخشد. به‌رغم امضاي كنوانسيون، قلمروسازي در خزر هنوز نهايي نشده و عدم‌تعيين خطوط مبدا پنج كشور و نبود موافقتنامه تحديدحدود بستر و زيربستر سه كشور جمهوريآذربايجان ـ تركمنستان، ايران ـ جمهوري آذربايجان و ايران ـ تركمنستان مي‌تواند، واگرايي جديدي را بازتوليد كند. اين مقاله بر اساس ماهيت و روش، توصيفي ـ تحليلي و بر اساس هدف، كاربردي با رويكرد توسعه‌اي است. روش اصلي مورد استفاده براي گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي و اسنادي بوده است. اين مقاله در پي پاسخ به اين پرسش انجام شد كه پس از امضاي كنوانسيون و اتخاذ الگوي رفتاري تعامل و همگرايي و بهره‌گيري از ديپلماسي كارآمد چندسويه، دستيابي به عقلانيت و كمال ژئوپليتيك منجر به نهادسازي در منطقه خزر امكان پذير است يا خير؟ يافته‌هاي مقاله بيانگر آن است كه اين سازه با اتخاذ الگوي رفتاري تعامل و همگرايي و تدوين و اجراي راهبردهاي مناسب مي‌تواند به منطقه‌اي يك‌پارچه تبديل شود. در غير اين‌صورت با افول انديشه همگرايي و توسعه تنش‌ها و اهداف و منافع متعارض، فرآيند واگريي تقويت خواهد شد.

Caspian Sea as the world's largest lake is an alive and dynamic geopolitical region, with a new identity that has both potential of Convergence and Divergence. The collapse of the USSR transformed the Caspian Sea from a pure geographic area to a geopolitical region. The Convention on the Legal Status of the Caspian Sea was signed and put an end to a number of divergent factors but the status of the Base lines and the delimitation of the central and southern section were not finalized and postponed to the future which may lead to a new divergence. Using descriptive analytical method and library resources the authors try to find an answer for the research question. The authors argue that the establishment of the comprehensive and long-lasting legal status of this body of water requires the formulation of objectives and strategies, via constructive interaction, convergence, confidence building, art of diplomacy and pathology. Continuing dispute over geographic values ​​and frequent changes in positions of coastal states reveals the necessity of formulation of geopolitical strategies.