زنان كرد در حوزۀ عمومي: زمينه‏ها، مؤلفه‏ ها و فعاليت‏هاي تشكل‏هاي اجتماعيِ زنانه (مطالعه‌ موردي: استان كردستان)

هم‌زمان با گشايش نسبي فضاي سياسي و برآمدن گفتمان جامعۀ مدني و گسترش تقريبي حوزۀ عمومي در اواسط دهۀ 1370، زنان شهرنشين جامعۀ كردستان اين امكان را يافتند كه با ورود به حوزۀ عمومي تشكل‏هايي اجتماعي با محوريت امر زنانه و به قصد پيگيري مطالبات، حقوق و خواست‏هاي زنان پي‏ريزي كنند. اين تشكل‏ها از آن زمان تاكنون، به‏رغم محدويت‏ها و موانع ساختاري بسيار، به حيات و فعاليت خود ادامه داده‏اند. موضوع اين پژوهش چگونگي برساخته‏شدن سوبژكتيويتۀ زنانه در اين تشكل‏ها، به‏مثابه‌ نمادي از حوزۀ عمومي، است؛ يعني اين مسئله كه سوبژكتيويتۀ زنانه در اين تشكل‏ها در متن چه زمينه‏ها، مؤلفه‏ها و فعاليت‏هايي و در مواجهه با كدام نوع قواعد و عرف‏ها شكل مي‏گيرد؟ و زنان چگونه در تقلاي تثبيت موقعيت سوژگي‏ خود از نو خود را در برابر ديگريِ مذكر تعريف مي‏كنند؟ براي پاسخ به اين پرسش‏ها، با هجده نفر از فعال‏ترين اعضا و بعضاً پايه‏گذاران تشكل‏هاي زنانه، در چهار شهر مهم استان كردستان، مصاحبه‏هاي عميق به عمل آمده است. طبق نتايج به‏دست‏آمده، از ميان مؤثرترين زمينه‏هاي شكل‏گيري اين تشكل‏ها در كردستان مي‏توان به پيشنيه‏هاي تاريخي كنشگري عمومي زنان، رشد فزايندۀ ورود دختران به دانشگاه‏ها، رواج نگرش‏هاي فمينيستي و پيوستن روزافزون زنان به نيروي كار اشاره كرد. همچنين، تعامل‏ها، مناسبات و فضاهايي كه سوبژكتيويتۀ زنان در اين تشكل‏ها در متن آن‏ها شكل مي‏گيرد واجد مؤلفه‏هايي مثل روابط افقي اعضا، زنانگي معطوف به مقاومت، محوريت فعاليت‏هاي مدني و خشونت‏پرهيزي است. دست‏آخر اينكه فرايند تثبيت موقعيت سوژگي زنان در اين تشكل‏ها عمدتاً از خلال تلاش آن‏ها براي ازـ آنِ‌ـ خود‌ـ كردنِ فضاهاي عموميِ مردانه، بازپس‏گيري گستره‏هاي فعاليت مدني از ديگريِ مذكر و تمرين فرديت و خودآييني در پيشگاه عموم مي‏گذرد. به‏ باور زنان، بسط اين تشكل‏ها يگانه كورسوي اميد رهايي آنان از كهن‏الگوي مردسالاريِ بازتوليدشده در وضعيت كنوني جامعۀ كردستان است.