سبك‌شناسي غزليات ابتهاج براساس زبان‌شناسي نقش‌گرا (رويكرد فعل‌محور)

در رهيافت معنامحور نقش گرايي، سازه هاي زبان با توجه به سه ديدگاه ويژۀ انديشگاني، بينافردي، و متني بررسي مي شوند. اين سه ديدگاه، كه در اصطلاح فرانقش ناميده مي شوند، اساس زبانشناسي نقشگرا را شكل ميدهند. هليدي، بنيان گذار زبان شناسي نقش گرا، معتقد است الگوهاي تجربه و مفاهيم ذهني خالقان آثار در قالب فرآيندهاي فعلي نقش انديشگاني نمود پيدا مي كند؛ بنابراين، مي توان با بررسي انواع فرآيندها، و عوامل و موقعيت هاي سازندۀ آنها، از انديشه ها و تجربيات پديدآورندگان آثار ادبي آگاهي يافت و عوامل مؤثر در شكل گيري آنها را تجزيه و تحليل كرد. با اين هدف و در قالب پژوهشي توصيفي - تحليلي، غزليات ابتهاج، برمبناي گفتمان هاي سازندۀ آن، به سه مقطع تاريخي تقسيم شده و پس از تعيين بسامد و توصيف كاركرد فرآيندهاي فعلي به منزلۀ شاخصي سبكي، زمينه هاي شكل دهندۀ آنها تحليل شده است. يافته ها كاربست فراوان فرآيند مادي و پس از آن فرآيند رابطه اي را نسبت به ديگر متغيرهاي زبان شناسي نقش گرا نشان مي دهد. علت بسامد فراوان و نوع كاربرد فرآيندهاي نام برده، و نيز نمود اندك ديگر فرآيندهاي اصلي و فرعي نقش انديشگاني در غزل ابتهاج را بايد در عواملي چون تأثير محتوا بر شكل گيري زبان اثر، دگرگوني هاي سياسي و اجتماعي روزگار شاعر، روحيات خاص سايه، سبك ويژۀ او، اهميت نقش مخاطب در بوطيقاي انديشگاني او، و نيز اثرپذيري او از سبك شاعران پيشين و معاصر با او جست وجو كرد.