بررسي اعاده اجراي احكام مدني در فقه مذاهب اسلامي و حقوق ايران

Analyzing Restitution of Enforcing Civil Orders in the Jurisprudence of Islamic Schools of Thought and Iranian Law

هنگامي كه حكمي نقض شود يا در اجراي آن اشتباه صورت گيرد و يا اينكه در اجراي حكم زياده روي شود، ناگزير خواهيم بود حكمي كه به موقع اجرا گذارده شده را اعاده نماييم. جهات و اسباب اعاده مي­‌تواند از سوي طرفين دعوي باشد يا به موجب ايراداتي از جانب دستگاه قضايي شكل گيرد و يا اينكه ادله اثبات طرفين دعوي، سبب و موجب اعاده اجراي حكم گردد. اعاده اجراي احكام هم در موضوعات مالي و هم غيرمالي ممكن است و در برخي موارد خاص و منصوص، اعاده آن شيوه خاصي را مي­‌طلبد. اما نتيجه ما در اين پژوهش آن است كه در امور مالي رجوع قائم به عين است و چنانچه دسترسي به عين ممكن نباشد، رجوع نيز ممكن نخواهد بود. همچنين از اين رهگذر امكان ورود ضرر و زيان نيز وجود دارد كه در اين مقاله با روش استدلالي ـ تحليلي به بررسي متون فقهي در مذاهب اسلامي و حقوق ايران پرداخته و برآنيم تا مسئولان جبران خسارات را نيز شناسايي نماييم. در اين پژوهش مشخص شد در جهات اعاده حكم تفاوتهايي ميان مذاهب اسلامي وجود دارد و در برخي مذاهب از بعضي جهات باب اعاده اجراي حكم بسته است. در حقوق ايران جهات اعاده به شكلي نوين آمده و در قانون اجراي احكام مدني مصوب سال 1356ش شرايط و قواعد آن بيان شده است. هرچند در منابع فقهي باب مستقلي راجع به موضوع پژوهش نداريم، اما تلاش خواهيم كرد تا موضوعات را از ابواب مختلف گردآوري نموده و در حد امكان قاعده­‌مند سازيم.

When a sentence is violated, or a mistake is made in its enforcement, or when the execution of a sentence is exceeded, we will have to restore the sentence that was executed in time. The directions and reasons for retrial can be from the parties to the lawsuit, or it can be formed due to objections from the judiciary, or the evidence proving the parties to the lawsuit can cause the execution of the sentence. Restitution of enforcement of judgments is possible in both financial and non-financial matters, and in some special and prescribed cases, its Restitution requires a special method, but our result in this study indicates that in financial matters, recourse is the same and if access is not possible, it will also not be possible to return. It is also possible to incur losses through this process. In this article, we have examined the jurisprudential texts in Islamic schools of thought and Iranian law with an argumentative-analytical method, and we have also tried to identify those responsible for compensation. In this study, it was found that there are differences between Islamic religions in terms of restoring the sentence, and in some religions, in some respects, the issue of restoring the sentence is closed. In Iranian law, the aspects of Restitution have been introduced in a new way and its conditions and rules have been stated in the Law on the Execution of Civil Sentences approved in 1977. Although we do not have an independent chapter on the subject of research in jurisprudential sources, we will try to collect the subjects from different chapters and make them as regular as possible.