فراواني خردزيستگاه هاي درختي در توده هاي انجيلي- ممرز طرح جنگل داري دكتر بهرام نيا (گرگان)

Frequency of tree micro-habitats in Persian ironwood- hornbeam forest at Bahramnia forestry plan (Gorgan)

سابقه و هدف در سالهاي اخير حفاظت از تنوعزيستي به يك هدف مهم در مديريت جنگلها تبديل شده است و باعث ايجاد رويكردهاي مديريتي محافظهكارانه مانند ايجاد مناطق حفاظت شده و يا ايجاد مناطقي كه هيچ دخالت مديريتي در آنها صورت نمي گيرد شده است. در دهه گذشته درختان داراي خردزيستگاه (درختان زيستگاهي) مورد توجه قرار گرفته اند. خردزيستگاه ها ساختارهايي هستند كه برروي درختان زنده يا خشك شده ايجاد شده و شامل تغييراتي مثل زخم و شكستگيهايي هستند كه در اثر فرآيندهاي زيستي برروي درختان ايجاد ميشوند و مكان هايي را براي زندگي موجودات زنده جنگل فراهم مي كنند. امروزه ضرورت حفظ درختان زيستگاهي در مديريت و سياست گذاري هاي جنگل مشخص شده است. اين تحقيق با هدف بررسي تنوع و فراواني خردزيستگاه هاي درختي در توده هاي انجيلي- ممرز طرح جنگل داري دكتر بهرام نيا گرگان انجام شد. مواد و روش ها بدين منظور براي ارزيابي خردزيستگاه هاي درختان، چهار قطعه نمونه 2500 مترمربعي انتخاب و تمام درختان با قطر برابر سينه بالاي7/5 سانتي متر از نظر ويژگي هاي كمي (قطر و ارتفاع) مورد بررسي قرار گرفتند. سپس نوع و فراواني خردزيستگاه ها با استفاده از راهنماي مصور شناسايي خردزيستگاه ها به طور جداگانه برروي هر درخت بررسي و ثبت شد. براي بررسي خردزيستگاه هاي واقع شده در قسمت هاي بالاي تنه و تاج از دوربين دوچشمي استفاده شد. ارزش زيستگاهي و ارزش اقتصادي تك تك پايه ها محاسبه گرديد. جهت بررسي ارتباط بين وقوع و فراواني خردزيستگاه ها با خصوصيت كمي درختان از آزمون همبستگي استفاده شد. يافته ها نتايج نشان داد كه ساختار توده ناهمسال و فراوان ترين گونه در قطعات نمونه گونه انجيلي مي باشد. درختان ممرز ضمن دارا بودن بالاترين ميانگين قطري و ارتفاعي، بيشترين تنوع و فراواني خردزيستگاه ها را نيز دارا بودند. پرتكرارترين خردزيستگاه مشاهده شده در درختان به ترتيب شامل گروهEP (اپي فيت ها)، گروه GR (حفره هاي پيرامون ريشه) و گروه CV (حفره ها) بوده است. نتايج آزمون همبستگي در مورد رابطه بين قطر درختان با تعداد خردزيستگاه ها نشان داد كه بين قطر درختان با تعداد خردزيستگاه ها در گونه هاي انجيلي، ممرز، افرا و مجموع گونه ها ارتباط معني دار و مستقيم وجود دارد يعني با افزايش قطر بر تعداد خردزيستگاه ها افزوده مي شود. نتيجه گيري مطالعه حاضر نشان داد كه خردزيستگاه هاي مختلفي در توده هاي انجيلي-ممرز مورد مطالعه يافت مي شوند. همچنين افزايش قطر يكي از مولفه هاي اثر گذار بر فراواني خردزيستگاه ها است. بنابراين باقي گذاشتن تعدادي از درختان قطور در توده جنگلي به عنوان بستري براي ايجاد خردزيستگاه ها مي تواند حايز اهميت باشد. ضمن آنكه از عامل قطر مي توان به عنوان شاخصي براي پيش بيني فراواني خردزيستگاه ها روي درختان استفاده كرد. درمجموع شناخت عوامل موثر بر وقوع و فراواني خردزيستگاه ها مي تواند كمك موثري در حفظ تنوع زيستي اكوسيستم هاي جنگلي باشد.

Background and objectives: In recent years the protection of biodiversity became an important goal in forest management and caused some conservative management approaches such as creating managed areas or areas in which no management has been implemented. In the past decade habitat trees came under focus. Micro-habitats are structures on dead or alive trees in the forest including changes such as wounds and fractures caused by biological process and provide places for forest living organisms. Nowadays the necessity of habitat trees protection has been emphasized in forest management and policy. This study aimed to assess the diversity and frequency of tree micro-habitats in Persian ironwood- hornbeam forest stands at Bahramnia Forestry Plan (Gorgan). Materials and methods: Therefore for assessing the trees’ micro-habitats 4 square sample plots each one with the area of 2500 m2 were selected and allometric characteristics (diameter and height) of all trees with the diameter more than 7.5 cm were recorded. Then according to an instruction the type and abundance of micro-habitats were assess and recorded for all trees. A binocular was used for assessing the micro-habitats located on top of the tree crown and their upper trunk. The habitat value as well as economic value of all trees have been calculated using Integrate+ software. Correlation test was used to assess relationship between occurrence and frequency of micro-habitat with quantitative characteristics of all trees. Results: The result showed that the studied stand is an uneven-aged stand and Persian-ironwood tree species is the most abundant tree species within it. The hornbeam trees have the highest average diameter and height, as well as the highest diversity and frequency of micro-habitats. The most frequent micro-habitats observed on the trees were EP, GR and CV. The result of correlation test showed a significant relationship between tree diameter and micro-habitats abundance. By increasing in the tree diameter the number of micro-habitats significantly increased. Conclusion: Totally the results of this study show that there are different kinds of micro-habitats in the studied forest stands. Also the tree diameter is one of the factors that affects micro-habitats’ abundance. Therefore it is of importance to maintain some of the high diameter trees in the forest stand. Understanding the effective factors on occurrence and abundance of the micro-habitats can be an important help in protecting forest biodiversity. Studies on habitat trees in Iran’s forest ecosystems (particularly Hyrcanian Forests) is rather a new issue which can be an effective help for better understanding of the other functions of these ecosystems, especially ecosystem services and increasing biodiversity.