تحليل استناد معتزله به قرائات شاذ

از جمله دانش‌هايي كه ريشه در نزول قرآن دارد، دانش قرائات است. رويكردهاي مختلفي در اين زمينه ميان دانشمندان اسلامي وجود دارد. بحث قرائات از قديم‌الايام موردتوجه و كنكاش پژوهشگران بوده است. تعاريف متعددي در مورد قرائات معتبر و شاذ از سوي علماء مطرح شده است و ملاك‌هاي متفاوتي در اين زمينه بيان شده است. پيروان مكتب معتزله كه يكي از مكاتب اعتقادي مهم در جهان اسلام محسوب شده و تأكيد زيادي بر خردگرايي دارد در برخي از موارد براي توجيه عقايد خود از قرائت‌هاي شاذ استفاده كرده‌اند كه موضوع اين مقاله است. جايگاه ويژه قرآن و قرائت اصيل آن و لزوم استفاده از قرائات معتبر در تفسير قرآن، ضرورت تحليل دقيق علمي استناد به قرائات شاذ را مي‌ طلبد. بر همين اساس مقاله حاضر مي‌كوشد با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي با رويكرد انتقادي و با بهره‌گيري از منابع كتابخانه‌اي به تحليل ديدگاه معتزله درباره قرائات شاذ بپردازد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه معتزله در پاره‌اي از موارد، آياتي كه با مباني فكري آنان ناسازگار است را توجيه كرده و اگر راهي براي توجيه نبود، به قرائات شاذ تمسك كرده‌اند؛ ايشان ملاك و معيار واحدي در اين زمينه نداشته‌اند. در اين مقاله نمونه‌هايي از كاربرد كلامي، فقهي و تفسيري معتزله از قرائات شاذ موردبررسي قرار گرفت.