از «ناممكن محتمل» تا قول به خودبسندگي اثر ادبي در انديشۀ ارسطو

ارسطو ضمن تأكيد بر محاكات به‌مثابۀ عاملي طبيعي در يادگيري بشر، آن را خاستگاه التذاذ هنري برمي‌شمارد؛ اما التزام او به نظريۀ محاكات، به تقليل اثر هنري به بازنمايي صِرف جهان واقع منتهي نمي‌شود. درواقع، ارسطو صريحاً امر «ناممكن محتمل» را به «ممكن نامحتمل» ترجيح مي‌دهد. چنين موضعي مستلزم تصديق اعتبار جهان ممكن ادبي و قول به خودبسندگي آن است. بديهي است اتخاذ چنين ديدگاهي متوجه قرائت فرماليستي نظريۀ ارسطو است كه در تقابل با رويكرد ضدفرماليستي نظريۀ محاكات است؛ درنتيجه اين پرسش پيش مي‌آيد كه ارسطو براساس چه تمهيداتي موفق به امتزاج اين دو نظريۀ متباين شده و آيا چنين ديدگاهي درنهايت متضمن قول به خودبسندگي اثر ادبي است. به‌همين‌سبب، پژوهش حاضر ضمن خوانش انتقادي جايگاه نظريۀ محاكات در انديشۀ ارسطو، به تحليل مفهوم «ناممكن محتمل» مي‌پردازد و تلقي ارسطو را از ناممكن محتمل و خودبسندگي اثر ادبي تحليل و بررسي مي‌كند. به‌موجب اين پژوهش، مشخص مي‌شود كه ارسطو ضمن تصديق استقلالِ اثر ادبي و تأكيد بر اعتبار اصل احتمال و ضرورت در شكل‌دهي به منطق دروني اثر، همچنان به بازنمايي جهان واقع قائل است، گو اينكه پايبندي او به اصل بازنمايي مستلزم توجه به ساختار رويدادها و نه محتواي آن باشد.

Emphasizing the subject of imitation as an instinctive and natural factor in human learning, Aristotle in his Poetics considers mimesis as the origin of artistic indulgence, however his commitment to the theory of imitation, like Plato, does not reduce the work of art to mere representation of the real world. In fact, when Aristotle explicitly prefers the probable impossibility to the possible improbability in explaining the mechanism of the plot of tragedy, such a viewpoint entails acknowledging the validity and reliability of the possible literary world and confirming its self-sufficiency. Obviously, adopting such a view requires a formalist reading of Aristotle's theory, a reading that contrasts with the anti-formalist approach prevalent in the mimetic theory. Therefore, the question which arises is on what basis and by what means did Aristotle succeed in merging these two different theories, and does such a view ultimately guarantee the self-sufficiency of the literary work or not? For this reason, the present study, while critically reading the place of imitation theory in Aristotle's thought, analyzes the concept of probable impossibility and according to Aristotle's own statements in the poetics, account for his understanding of as probable impossibility as well as the self-sufficiency of the literary work. Finally, this study shows Aristotle, acknowledging the independence of the literary work and emphasizing the validity of the principle of probability and necessity in shaping the internal logic of the work, still believes in the representation of the real world, although his adherence to the principle of representation requires attention to structure of events and not its content.