كليدواژه :
علم بومي , علم جهاني , دوگانگي معرفت شناختي , تعامل پايدار معرفتي , علم و توسعه
چكيده فارسي :
در حال حاضر ساختار و سازمان علم در كشور بيش از هر زمان ديگر با تداوم چالش مهم دو رويكرد عمده علم بومي و علم جهاني روبرو است. طرح و بررسي كلامي اين موضوع به گذشته‌هاي بسيار دور از جمله در كار مولفان اخوان‌الصفا در قرن پنجم هجري در جهان اسلام و با شرح مبسوط جفرافياي دانش در مقدمه كتاب رسائل آن‌ها مربوط مي‌شود. بنا به دلايل مختلف اين موضوع طي قرن‌ها هيچ‌گاه در كانون بررسي‌هاي فلسفي و كلامي مورد توجه نبوده است. تحقيق پيرامون جوانب مختلف علم در ايران از منظر معرفت‌شناختي و جامعه‌شناختي تقريباً به سال‌هاي قبل از انقلاب باز مي‌گردد. طي دهه‌هاي اخير عوامل متعددي سبب تقويت تمايل به تأسيس و توسعه علم بومي و تشديد چالش‌هاي آن در استفاده از علم جهاني را موجب شده است. عدم توسعه پايدار علم در كشور، بحران در نظام كارايي آن، عدم كفايت سياست‌ورزي علم نوين در كاهش معظلات ملي، ترديد در قبال تمربخشي نظريه‌هاي علمي مدرن در قبال ساختار پيچيده اجتماعي و فرهنگي كشور و نيز آميختگي مقاومت فرهنگي همراه با خرده‌فرهنگ‌هاي متعارض با بنيادهاي دانش نوين، زمينه رويش و پذيرش انگاره‌هاي علم بومي يا بومي‌شدن علم را موجب شده است. در حالي كه ويژگي شناخته شده علم چه در دنياي باستان و چه در ازمنه جديد همانا فرامكاني و فرازماني ماهيت علم است و يا به عبارت ديگر گفته مي‌شود ساحت علم در ادراك و تفسير آن از يك مقياس جهاني پيروي مي‌كند. در اين رويكرد علوم عاري از هر نوع تعين مكاني قابليت توليد، پذيرش، انتشار و كاربرد را در جغرافياي جهان پيدا مي‌كنند. موضوعي كه در اين مقاله بدان پرداخته مي‌شود بررسي به شيوه‌اي تحليلي و نقادانه از جنبه‌ها و جهت‌هاي هر يك از رويكردهاي فوق در يك فرايند معرفت‌شناسانه است. به عبارت ديگر هدف از توليد اين نوشتار نقد و بررسي جنبه‌هاي متعارض اين دو وجه از علم و تدقيق راهبردهايي ممكن جهت برساخت نوين از معرفت‌شناسي بومي در تعاطي و تعامل با ساحت علم جهاني است.
چكيده لاتين :
Currently the structure and organization of science in the country, more than anytime is facing the important challenge of the two main approaches of universal and indigenous sciences. The examination and verbal introduction of this subject matter goes back to ancient past including in the works of Ikhwān Al-Safā; (also known as The Brethren of Sincerity)in the 5th century AH in Islam and by extensive explanation about the geography of knowledge in the introduction of their epistle. For various reasons, this subject was not the focus of attention in vocal and philosophical studies for centuries. Research about different aspects of science in Iran from the viewpoint of sociological and epistemological analysis go back to years before the Islamic Revolution. In recent decades, different factors have led to increasing tendency towards establishing and developing local science; it has also enhanced the challenges of it use in global science. The lack of sustainable development in the country, chaos in its system performance, deficiency of modern science’s policy making in decreasing national dilemma, skepticism about the effectiveness of modern science theories with regard to complicated social and cultural structure of the country, as well as a combination of cultural resistance alongside sub-cultures that contrast with modern science foundations, have led to the evolvement and acceptance of domestic science ideas or in other words the domestication of science. This is despite the fact that the common-known characteristic of science, whether in the ancient world or modern times, has been its ultra-time and ultra-location nature; or in other words it is said that the science space follows a universal scale in its perception and analysis. In this approach, science is free of specifying any production capability location, acceptance, distribution and application in the universal geography. The subject of this article, is an analytic and critical study of aspects and directions of each of the mentioned approaches in an epistemological process. In other words, the aim of this study is to analyze and examine the contrasting aspects of these two sides of science as well as scrutinizing possible strategies in building of indigenous epistemology in interaction with universal science space.
