طراحي الگوي برنامه درسي (آموزش) مهارت‌هاي همدلي در دوره متوسطه و ارزيابي اثربخشي آن

هدف: هدف مطالعه حاضر طراحي و ارزيابي الگوي برنامه درسي همدلي براي دانش‌آموزان دختر دوره تحصيلي متوسطه دوم بود. به اين منظور ابتدا با بررسي، مطالعه و تحليل مباني نظري و ديدگاه صاحب‌نظران دو رشته‌ي مطالعات برنامه درسي و روانشناسي عناصر برنامه درسي همدلي به دست آمد، سپس ميزان كاربردي بودن آن هم از ديدگاه متخصصان و هم در مقام اجرا و بين دانش‌آموزان مورد بررسي قرار گرفت.مواد و روش‌ها: طرح پژوهش حاضر از نوع آميخته اكتشافي متوالي كيفي-كمي است كه با روش تحليل محتواي كيفي قياسي در بخش كيفي و روش پيشنهادي لاوشي (1975) و مطالعه نيمه‌آزمايشي و از نوع پيش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه كنترل در بخش كمي انجام شد. حوزه مورد مطالعه پژوهش در بخش كيفي متون و منابع موجود مرتبط در زمينه همدلي بود و نمونه‌گيري تا اشباع نظري ادامه يافت و براي استفاده از روش لاوشي (1975) اعضاي پانل به روش نمونه‌گيري هدفمند از افراد خبره در همدلي انتخاب شدند و مورد مطالعه قرار گرفتند. در قسمت كمي جامعه آماري شامل تمامي دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان ني‌ريز بود كه نمونه پژوهش 60 نفر از اين دانش‌آموزان با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي چند مرحله‌اي، انتخاب و به دو گروه آزمايش و كنترل گمارده شدند. جهت جمع‌آوري داده‌ها از مقياس درجه‌بندي جوليف و فارينگتون (2006) و مقياس درجه‌بندي ديويس (1983) استفاده شد. براي گروه آزمايش، آموزش همدلي در 8 جلسه 60 دقيقه‌اي برگزار شد در حالي‌كه گروه كنترل هيچ‌‌گونه مداخله‌اي را دريافت نكرد.بحث و نتيجه‌گيري: الگوي پيشنهادي پژوهش براي برنامه درسي مهارت همدلي براي دانش‌آموزان ايراني دوره متوسطه دوم به با تكيه بر نظريه روانشناساني مانند راجرز و ادوين روچ در پنج قسمت موضوع، اهداف، رئوس محتوا، روش‌هاي تدريس و روش‌هاي ارزشيابي طراحي گرديد و مشتمل بر چهار درس اصلي «مهارت‌هاي مقدماتي همدلي»، «پذيرش ديگران»، «گوش دادن پويا» و «درك ديدگاه ديگران» است كه هر درس سرفصل‌هاي جداگانه‌اي دارد. در تدوين اين الگو كارآمدترين راهكارها چون اجراي پانتوميم، ايفاي نقش، نشان دادن بالغ بر صد عكس و تشخيص هيجان و تكاليف تمريني و خلاق براي ايجاد رفتار همدلي به‌صورت عملي ارائه شد. علاوه بر اين در الگو سعي شد جنبه جنسيت و بافت فرهنگي جنسيت در نحوه ابراز همدلي و كنش‌هاي متقابل مورد توجه قرار گيرد. نكته ديگر برنامه حاضر تخصصي بودن برنامه به سن خاص نوجواني بود كه مثال‌ها و تكاليف با محوريت دغدغه‌هاي دوره متوسطه ارائه گرديد. نتايج ارزشيابي الگو براساس نظر متخصصان برنامه درسي و روانشناسي درباره الگوي طراحي شده، مناسب بوده و آن را تأييد كرده است و هم‌چنين بعد از اجراي الگوي برنامه درسي آموزش همدلي افزايش معنادار در نمرات همدلي شناختي، عاطفي، ديدگاه‌گرايي، دغدغه‌هاي همدلانه و كاهش معنادار نمره آشفتگي شخصي در گروه آزمايش مشاهده شد؛ بنابراين براساس يافته‌هاي اين پژوهش، آموزش همدلي در قالب الگوي برنامه درسي منجر به ايجاد مهارت‌هاي همدلي در دانش‌آموزان خواهد شد.