بررسي نقش ساخت اطلاع در بكار‌گيري بازنمايي موضوعي متعدد در زبان فارسي

گويشوران به طور معمول براي بيان يك گزاره‌ مشخّص، در هر موقعيت ارتباطي مي‌توانند از بين چندين صورت زباني با معناي گزاره‌اي يكسان، يكي را بر‌گزينند. عوامل متفاوتي مي‌توانند روي اين گزينش تأثير بگذارند. هدف پژوهش حاضر، بررسي نقش يكي از اين عوامل، يعني ساخت اطّلاع است. ساخت اطّلاع روي مقايسۀ جمله‌هايي متمركز شده كه از لحاظ معنايي برابر، امّا از نظر صوري و كاربردشناختي متفاوت هستند. نمونه‌اي از چنين جمله‌هايي، بازنمايي موضوعي متعدّد است كه در آن فعلي با موضوع‌هايش در ساخت‌هاي زباني متفاوتي با معناي گزاره‌اي يكسان تظاهر مي‌يابد؛ از اين رو، در اين مقاله با هدف بررسي نقش ساخت اطّلاع در به كارگيري اين نوع بازنمايي در زبان فارسي، نمونه‌هايي از آن بر اساس تعريف لِوين و رَپپورت هُواو (2005) و نيز نظريۀ لَمبرِكت (1994) مطالعه شدند. در ابتدا، نمونه‌ها به طور تصادفي از متون مطبوعاتيِ روزنامه‌هاي كثيرالانتشار داخل كشور استخراج شدند، سپس (150) جملۀ موجود در (50) نمونه با توجّه به روابط كاربردشناختي مبتدا كانون و وضعيّت بازنمايي مصداق‌هاي كلام تجزيه و تحليل شدند. نتايج تحليل نشان دادند كه ميزان تشخيص‌پذيري و فعّال بودن مصداق‌هاي‌ مبتدايي و نوع ساخت كانوني‌ در ايجاد بازنمايي موضوعي تأثيرگذارند؛ همچنين، تأثير فرايندهايي همچون پيشايندسازي و ارتقاء مبتدا در اين نوع بازنمايي مشاهده شد.