تغييرات ساختار خانواده از منظر آمارهاي ثبتي (مورد مطالعه: خراسان بزرگ)

به دليل اهميت تحولات جمعيتي ايران در چهار دهه اخير، موضوع محوري اين مقاله مسأله‌شناسي تغيير ساختار خانواده با استفاده از بررسي آمار وقايع حياتي ولادت، ازدواج و طلاق موجود در آرشيو سازمان ثبت احوال كشور است. در تحليل تغييرات ايجاد شده در ساختار خانواده، از تئوري هاي گذار جمعيتي، انتخاب عقلاني و جهاني شدن، بهره گرفته شده است. با روش اسنادي و تحليل ثانويه ، به بررسي آمارهاي ولادت، ازدواج، طلاق، ميانگين سن مادران، تغيير گروه هاي سني مادران، مقايسه ازدواج زنان و باروري براساس گروه سني، تغييرات نسبت 100 ازدواج به طلاق، پرداخته شده است. نتيجه مطالعات نشان داد آمارهاي وقايع حياتي از سال 1395-1355 در استان هاي خراسان بزرگ، علاوه بر تأثير سياست هاي اجرائي شده، گوياي تغيير در نگرش و عملكرد خانواده و در نتيجه، كاهش فرزندآوري، كاهش تمايل به تشكيل خانواده و ازدواج و رشد قابل تأمل طلاق است. ميانگين سن مادران در هر سه استان افزايش يافته است. بيشترين ولادت در استان هاي مذكور به مادران 2925 سال و كمترين فرزندآوري به مادران بالاي 49 سال اختصاص دارد. نتيجه مقايسه ولادت هاي سال 1397 با 1389 براساس گروه سني مادران، نشان داد كه رتبه اول فرزندآوري از مادران 24-20 سال به 29-25 سال و رتبه دوم ولادت از مادران 29-25 سال به 34-30 سال تغيير يافته است كه اين امر نشان از بالارفتن سن فرزندآوري مادران در استان هاي مذكور دارد. زنان كمتر از 15-24 سال ساكن روستا، بيشتر از زنان شهري در بازه سني مشابه اقدام به فرزندآوري مي كنند. بر مبناي تئوري گذار دوم جمعيتي، هرچه توسعه يافتگي در جامعه اي بالاتر مي رود، ميزان باروري و ازدواج در آن كاهش و طلاق رشد مي يابد. از طرفي تشديد روابط اجتماعي بدون مرز در قالب شبكه هاي گسترده ارتباطي و ارزيابي عقلاني والدين از منافع اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي داشتن فرزند، موجب تغيير نگرش و ارزش ها در خانواده شده و زمينه تغيير ساختار خانواده را در استان هاي مذكور فراهم نموده است.