ارزيابي آب مجازي و ردپاي آب محصولات كشاورزي (مطالعه‌ي موردي: شهرستان قلعه‌گنج)

Evaluation of Virtual Water and Water Footprint of Crop Production (Case study: Qaleganj County)

در راستاي استفاده‌ي بهينه از منابع موجود آب، بررسي راهكارهاي استفاده‌ي بهينه‌ي آب از طريق بازنگري در تخصيص منابع آب و مديريت آن، امري ضروري است. ازآنجاكه ميزان آب مصرفي پايه و ردپاي آب هر محصول در هر منطقه تحت تأثير اقليم، عمليات كشاورزي و راندمان آبياري متغير است؛ توسعه‌ي روش‌هاي مديريتي كارآمد كه بتوان با آن، مقدار آب واقعي مصرفي را محاسبه كرد، امري ضروري است. هدف از اين مطالعه، ارزيابي آب مجازي و ردپاي آب محصولات كشاورزي در شهرستان قلعه‌گنج طي سال‌هاي 1390 تا 1395 در جهت بهره-برداري بهينه از منابع آبي موجود در اين شهرستان است. با استفاده از سطح زير كشت و ميزان توليد، عملكرد هر محصول محاسبه شده و سپس با توجه به روابط ارائه‌شده‌ ميزان آب مجازي، آب مجازي آبي و سبز، ردپاي آب و شاخص بهره‌وري آب در محصولات موردبررسي به تفكيك محاسبه شده است. بنا بر بررسي‌هاي انجام‌شده، بيش‌ترين سطح زير كشت در شهرستان قلعه‌گنج در اين بازه‌ي زماني، مربوط به غلات و نخيلات است كه درمجموع، بيش از نيمي از سطح 48000 هكتاري زمين‌هاي زير كشت و بيش از 60 درصد مجموع ردپاي آب را شامل مي‌شود، اما عملكرد آن‌ها پايين است. در مقابل، محصولاتي نظير ذرت علوفه‌اي، پياز و خربزه درمجموع 5/38 درصد از عملكرد محصولات كشاورزي شهرستان را به خود اختصاص مي‌دهند و بيش‌ترين مقدار بهره‌وري آب را دربر دارند. در اين مقاله، روند تغييرات ردپاي آب در مقابل توليد و سطح زير كشت كلي محصولات بررسي شده و به نظر مي‌رسد با ارائه‌ي خدمات تخصصي به منظور تشويق كشاورزان در استفاده از روش‌هاي آبياري نوين و جايگزيني محصولات آب با محصولات داراي بهره‌وري بيش‌تر، ردپاي كلي آب در شهرستان را بتوان كاهش داد. در پيشنهاد الگوهاي كشت جايگزين بايد به اثرات اقتصادي، نياز بازار و قابليت اراضي نيز توجه نمود.

To address the optimal use of available water resources, a revisit of water resource allocation and management is needed. Water use and water footprint of every product varies in different geographical areas due to various climate, agricultural operations and water efficiencies. Thus, more productive management schemes are to be developed. The goal of this study is to assess the virtual water and the water footprint of agricultural products in Qaleganj County between 2011 and 2016 in order to optimally exploit the available water resources. Using the cultivation area and the amount of production, the yield of each product was calculated and then according to the presented relationships, the amount of virtual water, blue and green virtual water, water footprint and water productivity index in the studied products were calculated separately. This study shows that the highest area of cultivation in Qaleganj is related to cereals and date, which covers more than half of the 48,000 hectares of total cultivated land and more than 60% of total water footprint, while their crop yield is low. On the other hand forage maize, onions and melons are accounted for 38.5% of the Countychr(chr('39')39chr('39'))s agricultural product with the highest water productivity. This paper investigates the changes in water footprint versus production and total crop area. It seems that providing training services on the use of modern irrigation methods would encourage farmers to cultivate more productive crops with less water footprints. In proposing alternative cultivation patterns, economic issues and land capability should also be considered.