مطالعه تغييرات بيوشيميايي برگ استويا (Stevia rebaudiana Bertoni) تحت تأثير منطقه كشت و نوع بسته‌بندي

سابقه و هدف: استويا يك گياه دارويي ارزشمند شناخته شده است. با اين حال پس از معرفي اين گياه به عنوان يك شيرين كننده طبيعي فاقد كالري، در جهان به شهرت رسيد. در سال‌هاي اخير با افزايش شمار بيماران ديابتي و افزايش مشكلات چاقي، در كشور ايران و همچنين مساعد بودن شرايط پرورش اين گياه در كشور، تقاضا براي استفاده از اين گياه افزايش يافته است. گام مهم پس از كشت و كار يك گياه دارويي، داشتن برنامه‌ريزي مناسب جهت فرآوري و بسته‌بندي آن است. هدف از اين مطالعه بررسي اثر منطقه و نوع پوشش بسته‌بندي بر ميزان تركيبات بيوشيميايي گياه استويا است. مواد و روش‌ها: اين پژوهش پيرامون تأثير منطقه و نوع پوشش بسته‌بندي بر كنترل كيفيت برگ‌هاي خشك شده گياه استويا، در قالب فاكتوريل بر پايه طرح كاملاٌ تصادفي با ۴ تكرار طراحي و اجرا شد. بدين منظور نمونه‌هاي برگ جمع‌آوري شده از دو منطقه گرگان و آق‌قلا به ترتيب منطقه جلگه‌اي و نيمه بياباني سايه خشك شدند. برگ‌هاي خشك شده به مدت سه ماه در بسته‌بندي‌هاي مختلف شيشه، پلاستيك، كاغذي و فوم نگهداري شدند. در نهايت كيفيت ظاهري نمونه و تغييرات تركيبات شيميايي عصاره برگ مورد بررسي قرارگرفت و صفات اندازه‌گيري شده شامل فنل كل از روش فولين سيوكالتيو، فلاونوئيد كل با استفاده از روش رنگ‌سنجي آلومينيوم كلرايد، فعاليت آنتي‌اكسيداني (استفاده از روش DPPH)، قند كل و قند احياء نيز با استفاده از روش فهلينگ بودند. يافته‌ها: نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بيشترين مقدار فعاليت آنتي‌اكسيداني و همچنين بيشترين ميزان قند كل در برگ‌هاي جمع‌آوري شده از منطقه آق‌قلا مشاهده شد كه نسبت به منطقه گرگان اين اختلاف معني‌دار بود. فنل كل، فلاونوئيد و قند احياء تحت تاثير منطقه قرار نگرفتند. در بين بسته‌بندي‌هاي استفاده شده بيشترين فعاليت آنتي‌اكسيداني در شيشه‌هاي مربايي مشاهده شد كه نسبت به بقيه تيمارها اختلاف معني‌داري را نشان داد. ميزان قند احيا نيز در بسته‌بندي پاكت‌هاي كاغذي و پاكت‌هاي پلاستيكي داراي بيشترين مقدار خود بودند. البته در پوشش‌هاي بررسي شده در ميزان محتواي فنل و فلاونوئيد كل و همچنين قند كل تغيير معني‌داري حاصل نشد. اثر متقابل منطقه و بسته‌بندي بر ميزان فعاليت‌ آنتي‌اكسيداني، قند كل و قند احياء اثر معني‌داري را نشان داد. به طوري كه نمونههاي منطقه آق‌قلا نگهداري شده در شيشه فعاليت آنتي‌اكسيداني حداكثري خود را حفظ كرد. نتيجه‌گيري: براساس نتايج بدست آمده، برگ‌هاي برداشت شده از منطقه آق‌قلا به لحاظ پتانسيل بيوشميايي غني‌تر از منطقه گرگان بود. همچنين براي برگ‌هاي خشك شده استويا ظروف شيشه جهت حفظ حداكثري توانمندي آنتي‌اكسيداني برگ بهتر بوده و توصيه مي شود كه براي نگهداري طولاني مدت استويا براي مصارف خانگي در شيشه نگهداري شود.