بررسي هندسه و تناسبات و ارتباط آن با نظام سازه‌اي بناهاي داراي گنبد دوپوستۀ گسسته در منطقۀ تفرش

بناهاي داراي پوشش گنبدي دورۀ صفوي علاوه بر آنكه خود نشانگر اهميت اين بناها در اين دوره هستند، به دليل كيفيت بالا، هم در طرح و هم در روش ساخت گونه‌هاي ارزشمندِ به‌يادگارمانده‌اي از گذشته به‌شمار مي‌آيند. اين بناها متأثر از معماري دورۀ پيش از خود يعني دورۀ تيموري هستند و در سير تحول طراحي آن‌ها يك روند تكاملي وجود دارد، اين تحول در برخي مناطق موجب پايه‌گذاري شيوه‌هاي معماري منطقه‌اي نيز شده‌اند. شناخت بيشتر اين بناها مطالعۀ جامعي را مي‌طلبد. در پژوهش پيمايشي پيش رو كه مبتني بر مطالعۀ موردي است، طرح هندسي، تناسبات، و ارتباط آن‌ها با نظام سازه‌اي شماري از آرامگاه‌هاي تفرش با اتكا بر داده‌هاي كتابخانه‌اي و ميداني و با استفاده از تحليل‌هاي منطقي، هندسي، و نرم‌افزاري بررسي شده است. هدف كلي در اين پژوهش مطالعۀ ساختار گنبدهاي دوپوستۀ گسسته است كه از طريق بررسي ارتباط آ‌ن‌ها با نظام هندسي حاكم بر كل بنا به پيش رفته و پرسش‌هاي پژوهش بر اين اساس تعيين شده است. بنابر نتايج پژوهش، اساس طرح‌ها را شكل‌هاي پايه‌اي تشكيل مي‌دهند كه تناسبات طلايي را در بخش‌هاي مختلف بناها جاري مي‌كنند. همچنين هندسۀ كلي بنا در پلان و هندسۀ پنهان بنا، به‌ويژه در مقطع و نما، از طريق ابعاد و تناسبات بر نظام سازه‌اي پوشش‌هاي گنبدي تأثير مي‌گذارد و موجب پيوند ميان هندسۀ نظري و عملي مي‌شود؛ به گونه‌اي كه ابعاد پلان در تعيين دهانه، ضخامت گريو، و ضخامت پاي گنبد تأثيرگذار است. ارتفاع گنبد در تناسب با ارتفاع سقف و ارتفاع خشخاشي‌ها در تناسب طلايي با ارتفاع گنبد است.