نقش معرفت‌هاي موضوعي در نظريه‌پردازي در علم اقتصاد اسلامي بر مبناي آراي شهيد صدر

The Role of Thematic Knowledge in Theorizing in Islamic Economics Based on the Views of Martyr Sadr

نگرش شهيد صدر به دو موضوع «علم اقتصاد اسلامي» و «معرفت‌هاي موضوعي»، مسئله چالش‌برانگيز مطالعات اقتصاد اسلامي و معرفت‌شناسي است. كيفيت ارتباط اين دو موضوع، از پرسش‌هاي بنيادين در روش‌شناسي علم اقتصاد اسلامي است. در اين مقاله، با تحليل كلام شهيد صدر، سازوكار استفاده از معرفت‌هاي موضوعي در نظريه‌پردازي در علم اقتصاد اسلامي تشريح مي‌شود. در نگرش شهيد صدر، قواعد رفتاري اقتصادي در جامعه اسلامي، موضوع علم اقتصاد اسلامي است. قواعد رفتاري اقتصادي، شيوه‌هاي خاص رفتار اكثريت مردم در بيشتر موارد است كه داراي ماهيت، علل يا آثار اقتصادي باشد. نظريه‌پردازي در علم اقتصاد اسلامي، به معرفت‌هاي موضوعي متكي است. معرفت موضوعي، شناخت‌هاي ناظر به واقعيات عيني است؛ شناخت‌هايي كه تحقق تدريجي دارد و توان نفي نقيض خود را ندارند. منابع معرفت موضوعي عبارت‌اند از: محسوسات شامل ديدنيها و شنيدني‌ها، و شهود، يعني تفاسير مردم از دانش‌ها، گرايش‌ها و توانايي‌هايشان. معرفت حسي و شهودي، در شناخت قواعد رفتاري اقتصادي موجود در جامعه اسلامي كاربرد دارد. نظريه‌پردازي در علم اقتصاد اسلامي، مبتني بر سازوكار اصولي استظهار، با استظهار مفاهيم رفتارهاي اقتصادي محقق مي‌شود.

Martyr Sadr's attitude towards the two subjects of "Islamic economics" and "thematic knowledge" is a challenging issue in the Islamic economics and epistemological studies. The quality of the relationship between these two issues is one of the fundamental questions in the methodology of Islamic economics. Analyzing the views of Martyr Sadr, this paper explains the mechanism of using thematic knowledge in theorizing in Islamic economics. In Martyr Sadr's view, the rules of economic behavior in Islamic society are the subject of Islamic economics. Rules of economic conduct are specific behaviors of the majority of people in most cases that have an economic nature, causes, or effects. Theorizing in Islamic economics relies on thematic knowledge. Thematic knowledge is cognitions that observe objective facts; cognitions that have a gradual realization and cannot deny their contradiction. The sources of thematic knowledge, sensations, including visual, audible and intuitive sensations, that is, people's interpretations of their knowledge, inclinations, and abilities. Sensory and intuitive knowledge is used to understand the rules of economic behavior in Islamic society. Theorizing in Islamic economics, based on the underlying mechanism of istihaz (exposing), is realized by exposing the concepts of economic behaviors.