كليدواژه :
گزاره مكتسب , گزاره پايه , گزاره بين , مبادي , بديهي , الواجب قبولها , صنعت‌هاي پنج‌گانه
چكيده فارسي :
تقسيم گزاره‌ها به پايه و غيرپايه در تبيين مباحث معرفت‌شناختي و داوري ميان ديدگاه‌ها در معرفت‌شناسي، و به ويژه در مبناگروي، نقشي اساسي دارد. پرسش اصلي نوشتار حاضر اين است كه معيار تقسيم گزاره‌ها به پايه و غيرپايه از نگاه متفكران مسلمان چيست؟ افزون بر آن، آيا گزاره‌هاي پايه از نظر معرفت‌شناختي لزوماً يقيني‌اند؟ آيا مبدئيت گزاره‌هاي پايه، واجد معيارﹾ نسبي است؟ در اين نوشتار، با روش توصيفي ـ تحليلي به پرسش‌هاي مذكور پاسخ داده خواهد شد. از نظر متفكران مسلمان، معيار تقسيم گزاره‌ها به پايه و غيرپايه نيازمندي به استدلال و بي‌نيازي از آن است. بر اين اساس گزاره‌ها به لحاظ استدلال كه يكي از شيوه‌هاي تفكر است به دو قسم پايه و غيرپايه تقسيم مي‌شوند. گزاره‌هاي پايه لزوماً يقيني نيستند و شامل ظنيات هم مي‌شوند، حتي مجازاً گزاره‌هاي مخيل را، كه مقتضي تصديق نيستند، دربرمي‌گيرند. برخي مبادي (گزاره‌هاي پايه) همواره و به طور مطلق، صرفنظر از هدف استدلال و اينكه در كدام علم و صنعت به كار گرفته مي‌شوند، بي‌نياز از استدلالاند؛ مانند اوليات و وجدانيات؛ هرچند برخي از آنها تنها در صنعت خود اينچنين‌اند. بنابراين مي‌توان گفت پايه بودن دسته‌اي از گزاره‌هاي مبدأ، به يك معنا، نسبي است؛ اما دسته‌اي ديگر مطلق هستند. پس به نظر مي‌رسد گستره گزاره‌هايي كه به گزاره‌هاي پايه شهرت يافته‌اند، محدودتر است و تنها دسته‌اي از آنها، واقعاً و به طور مطلق، واجد معيار و بي‌نياز از استدلالاند. افزون بر آن، درصورتي‌كه ملاك تقسيم گزاره‌ها مقتضي تصديق بودن آنها باشد، صنعت شعر از گستره تصديق خارج مي‌شود و نبايد آن را از مبادي تصديق به‌شمار آورد.
چكيده لاتين :
Dividing propositions into basic and non-basic has a fundamental role in explaining the epistemological discussions and judging various views in epistemology, and especially in foundationalism. The main question of the present article is as follows: “What is the criterion of dividing proposition into basic and non-basic in Muslim thinkers’ view?” Besides, are the basic propositions epistemologically certain? Does the originality of the basic propositions have a relative criterion? In this article, we answer the abovementioned questions through a descriptive-analytical method. In Muslim thinkers’ view, the criterion for dividing the propositions into basic and non-basic is the need to reasoning and no need to it. Accordingly, as far as reasoning as a method of thinking is concerned, propositions are divided into basic and non-basic. The former are not necessarily certain and include presumptions as well, and even include imaginary propositions which do not need affirmation. Some origins, such as primary premises and intuitive cognitions, are, regardless of the goal of reasoning and where they are applied, all the time and absolutely needless of reasoning. However, some of them are only such in their own figure. Thus, one can say that the basic nature of some propositions of origin is, in a sense, relative; but the other group is absolute. Therefore, it seems that the scope of propositions known as basic is narrower, and that just a group of them does really and absolutely enjoy criterion and are needless of reasoning. Besides, if the criterion for dividing propositions is their being in need of affirmation, the art of poetry gets out of the sphere of affirmation and must not be considered one of the origins of affirmation.
