مطالعۀ جايگاه بازار در فرآيند تغيير ساختار فضايي شهر كاشان

Study on the effect of Bazaar on the Transformation process of the Spatial Structure of Kashan

بازار از ديرباز ازنظر اقتصادي و فرهنگي ـ اجتماعي، مهم‌ترين بخش و هستۀ اصلي شهر كاشان بوده است. در طي يك‌صد سال اخير با وقوع توسعة شهري، كاشان دچار دگرگونيهاي ساختاري مهمي شده كه نتيجۀ آن گسستگي بازار از بستر شهري، به حاشيه رانده شدن آن و درنتيجه عدم رونق كسبوكار است. اين تغييرات كه به ­طور­عمده با ساخت خيابان‌ همراه بوده‌اند، باعث شده تا بخش‌هايي همچون بازار نو مسگرها تخريب شود و يا مانند بازار پانخل راه انزوا پيش بگيرد. هدف مشخص كردن تأثير تغييرات ايجادشدۀ ناشي از ساخت خيابان‌ها بر ساختار فضايي شهر و نقش بازار در آن ساختار است؛ لذا پژوهشي توصيفي تبييني و ازنظر كاربست، كاربردي است. روش تحقيق به كار گرفته‌شده در اين مقاله كه بر مطالعۀ ساختار فضايي شهر استوار است و تركيبي از روش‌هاي كمي و كيفي است، شامل سنجش پيكره‌بندي شهر بر اساس روش نحو فضا و همچنين مطالعۀ كاركردي بازار كه نتايج آن در قالب رويكردي كل‌نگر و تفسيري و بر پايۀ خصوصيات تاريخي و نقش بازار و اجزاء آن در ساخت كلي شهر توصيف و تبيين مي‌شوند. براي نيل به هدف، وضعيت ساخت فضايي شهر در سه دورۀ مختلف در طي سدۀ حاضر بازسازي و مطالعه خواهد شد. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه از دهۀ 1300 تا دهۀ 1340 و با ساخت مجموعه‌اي از خيابان‌ها، جايگاه بازار در ساخت شهر منسجم، در آغاز اين سده تضعيف شده است و مجموعه‌اي از خيابان‌هاي يادشده ساخت فضايي شطرنجي شكل جديدي را شكل داده‌اند كه نقش بازار در آن كم‌رنگ شده است. با ادامۀ تغييرات، هم توسعۀ شهر و ساخت فضايي جديد كه به‌سوي غرب و جنوب غربي رشد يافته سبب شده بازار در نسبت با شهر تاريخي در انزوا قرار گيرد و هم بازار تحت تأثير خيابان‌هاي پيرامون خود تغييرات وسيعي كرده است. به نظر مي‌رسد تحت تأثير چنين خيابان‌هايي، بازار از بافت شهري پيرامون خود منفك شده و عناصر و اجزاء بازار يكپارچگي اوليۀ خود را از دست‌ داده‌اند.

Since old ages, Bazaar has been considered to be the most important sector and central core of Kashan, both economically and socially. During the last century, with the urban development of Kashan, the city has undergone significant structural transformations, resulting in the separation of bazaar from urban context, marginalization of the Bazaar and, consequently, the downfall of the business. These changes, which usually coincide with street construction, have led to destruction in parts such as the new copperworkers’s bazaar and deterioration in other parts such as panakhl bazaar. The goal is to study the effects of changes caused by street construction on the spatial structure of the city and the role of bazaar in it. Based on it’s goals, this is an applied research which uses descriptive-explanatory method. this paper which is based on studying the city’s spatial structure and includes a combination of qualitative and quantitative methods, relies on spatial analysis using space syntax method in addition to functional study of bazaar, and the results are explained using a generalized and interpretive approach based on historical features and roles of bazaar in the overall urban structure. . To achieve this goal, the spatial structure of the city in three different periods during the current century are studied. The results show that with the construction of a series of streets in Kashan from 1300’s up to 1340’s, Bazaar gradually lost its centrality in the city and the aforementioned streets have created a grid structure, in which the bazaar has little role. As a result of these changes, urban development and the new spatial structure oriented towards west and south-west, have caused the bazaar to become isolated in relation to the historical city and the streets have led to major changes in it. It seems that these streets have isolated the bazaar from it’s urban context and it’s elements have lost their original integrity.