اعتبارسنجي كاربست روش «‌نظريه زمينه اي» به مثابه ‌تفسير‌ موضوعي‌‌ قرآن با تأكيد بر آراي شهيد صدر

«نظريه زمينه‌اي»، از روش‌هاي كيفي است. اين روش در پژوهش‌هاي اجتماعي تفسيري براي تحليل متون و استخراج نظريه از داده‌هاي پژوهشي، در راستاي ارائه نظريه درباره «موضوعات» اجتماعي و انساني كاربرد دارد. محققان علوم انساني ديني كاربست اين روش را توسعه داده، براي تحليل موضوعي متن قرآن و استخراج نظريه از آن به‌خدمت گرفته‌اند. از سويي، از ديدگاه شهيدصدر، روش اجتهادي معتبر براي اكتشاف نظريه‌هاي علمي قرآن، «‌تفسير‌‌ موضوعي» است، كه هدف آن ارائه نظريه قرآن درباره «موضوعات» واقع زندگي بشري است. در واقع، از ديدگاه محققان ديني‌اي كه روش نظريه زمينه‌اي را در رجوع به قرآن برگزيده‌اند، اين روش همچون تفسير موضوعي عمل مي‌‌كند؛ چراكه با ارائه يك موضوع به قرآن، به هدف كشف نظريه قرآني، مي‌‌خواهد يك تحقيق قرآني را به انجام برساند. بنابراين، كاربست نظريه زمينه‌اي در نظريه‌پردازي قرآني، به‌مثابه تلقي اين روش، به‌عنوان تفسير‌موضوعي‌‌ قرآن است. در مقاله حاضر، اعتبار اين كاربست، با تكيه بر آراي شهيدصدر بررسي مي‌شود. مسائل اين تحقيق، در دو ساحت نظريه‌سازي بر اساس روش نظريه زمينه‌اي، و نظريه‌سازي بر اساس تفسير‌موضوعي‌‌ اجتهادي، مطرح ميشود. بنابراين، در اعتبارسنجي و حلّ مسئله تحقيق، به‌فراخور، از مباني و قواعد روش‌شناسي كيفي و روش‌شناسي اجتهادي بهره برده مي‌شود. يافته اصلي اين تحقيق را مي‌‌توان از سنخ روش‌شناختي دانست. در اين تحقيق نشان داده مي‌‌شود كه در هر پژوهش نظريه‌‌پردازانه، از جمله در پژوهش‌‌هاي علوم انساني ديني و پژوهش‌‌هاي نظريه‌‌پردازانه قرآني، روش تحقيق بايد با رويكرد علمي معتبر و منبع معرفتي معتبر، متناسب باشد. بر اين اساس، بهره‌‌مندي از روش‌‌هاي تحقيق علوم انساني رايج، همچون روش نظريه زمينه‌‌اي، براي نظريه‌‌پردازي قرآني از توجيه روش‌‌شناختي لازم برخوردار نيست.