بازشناسي و بازخواني صحه، فضاي فراموش شده شهري در شهر تاريخي اصفهان

Recognition of Saheh As forgotten Space of Esfahan Historic City

صحه، فضاي شهري اصيل و كانون جذاب فعاليت­هاي اجتماعي درون محله، يكي از عناصر سازمان فضايي و از واژگان شهرسازي كهن اصفهان بوده است كه امروز به­ طور كلي فراموش شده و توسط طراحان و برنامه ­ريزان شهري ناديده گرفته شده و مدفون در لايه ­هاي تاريخي است. اين فضاي بازِ عمومي، به واسطه مداخلات نسنجيده و فاقد پشتوانه علمي، رفته رفته رو­به نابودي گرائيده و درون بافت استحاله گرديده و بدين ترتيب، نقش تاريخي خود را به مثابه كانون تبلور حيات مدني از دست داده است. هدف از اين مقاله، بازشناسي صَحِه­ هاي تاريخي به ­قصد بازتعريف و تقويت نقش آن در ساختار شهر است. روش تحقيق مقاله حاضر مبتني بر روش­هاي توصيفي-تحليلي، مقايسه تطبيقي و تاريخي بنا شده است. روش كار اين پژوهش بر پايه بررسي­هاي ميداني و جستجوي دگرگوني­ هاي آن بر اساس مطالعه اسناد تصويري، تحليل مورفولوژيك و همچنين مطالعات اسناد و مدارك مستند كتابخانه ­اي، كتيبه ­هاي تاريخي منصوب در بناهاي تاريخي و تاريخ شفاهي برگرفته از مصاحبه با ساكنين قديمي و بومي بافت استوار شده است. نتايج حاصل از اين پژوهش ضمن بازشناسي و باز­خواني نقش و اهميت اين فضاي شهري، نشان مي­دهد كه صَحِه، فضاي باز سرگشاده، انعطاف پذير و انطباق ­پذير در گذر زمان، با گستره­اي از نقش­ها و عملكردهاي متنوع، پديده­اي پويا و زنده در طول تاريخ بوده، هر چند كه دگرگوني­هاي نيم قرن اخير مقدمات نابودي و محو شدن آن­ها را فراهم ساخته است.

The spatial organization of the city is a dynamic organism, which continuously changes over time. Saheh as a social hub in the historic fabric of Isfahan is one of the components of historic spatial organization that has been transformed because of undue attention and nowadays it doesn’t play an important rolein the historic fabric. The aim of this article is the identification and documentation of Saheh with a further ambition to develop conservation principles as well as to redefine the role of Saheh in spatial organization of the historic city. The methodology is on the basis of a rigorous field survey and mapping, combined with the study of historic documents, and also interviewing with local residents, in order to understand the morphological evolution. Saheh in the historic fabric can be described in a range of roles and function. It is a public open space with a feature of flexibility and adaptability that has continuously changed over the passage of time.