اثر جنگل‌كاري با گونه‌هاي بومي و غيربومي بر انتشار گاز دي‌اكسيد كربن از سطح خاك (پژوهش موردي: جنگل دارابكلا ساري)

The Effect of plantation with native and exotic species on soil CO2 emissions (The case study: Darabkola forest)

هدف از مطالعه حاضر بررسي تنفس در توده‌هاي دست‌كاشت افرا پلت (Acer velotinum Boiss.)، بلوط بلندمازو (Quercus castaneifolia C.A.Mey.)، ون (Fraxinus excelsior L.) و كاج بروسيا (Pinus brutia Ten.) و مقايسه آن با توده طبيعي واقع در جنگل آموزشي پژوهشي داربكلا بود. براي اندازه‌گيري خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك در هر توده، تعداد 10 نقطه به‌صورت تصادفي منظم انتخاب و از عمق 10-0 سانتي‌متري با روش استوانه فلزي نمونه تهيه شد. درصد رطوبت، چگالي ظاهري، واكنش خاك، قابليت هدايت الكتريكي، كربن آلي، نيتروژن كل در آزمايشگاه اندازه‌گيري شد. به‌منظور اندازه‌گيري تنفس خاك، در اوايل شهريور در هريك از توده‌هاي موردبررسي تعداد 6 لوله (قطر و ارتفاع= 10 سانتي‌متر) در عمق 10-0 سانتي‌متري نصب و با استفاده از دستگاه CO2-Port (ساخت آلمان) اندازه‌گيري شد. بيش‌ترين مقدار مشخصه‌هاي واكنش خاك (07/0±33/7) در جنگل‌كاري افرا پلت و كم‌ترين ميزان درصد رطوبت (0/86±35/21)، واكنش خاك (0/07±6/83) و قابليت هدايت الكتريكي (0/02±0/26 دسي زيمنس بر متر) در جنگل‌كاري بروسيا مشاهده شد. بيشترين ميزان تنفس خاك به ترتيب در توده‌هاي افرا پلت (16/91 مول كربن در ساعت در مترمربع) و بلندمازو (16/52 مول كربن در ساعت در مترمربع) و كمترين ميزان آن در توده‌هاي كاج بروسيا (9/06 مول كربن در ساعت در مترمربع) و ون (10/48 مول كربن در ساعت در مترمربع) ثبت شد. همچنين تنفس تنها در توده‌هاي كاج بروسيا و ون به‌طور معني‌داري كمتر از توده شاهد بود. با توجه به يافته­هاي اين پژوهش و همچنين اهميت تنفس خاك در بوم‌سازگان جنگلي، درختان افراپلت و ون (به‌صورت خالص يا آميخته) براي جنگل­كاري در مناطق مشابه (بوم‌شناسي و رويشگاهي) پيشنهاد مي­ شود.

The main aim of this study was to investigate soil respiration in the plantation stands of Acer velutinum Boiss. , Quercus castaneifolia C.A.Mey. , Fraxinus excelsior L. and Pinus brutia Ten. to compare them with the natural stands in Sari educational-research forest of Darabkola. In order to measure physical and chemical properties of soil in each stand, 10 points were selected systematically and randomly. The samples were taken at a depth of 0-10 cm with coring method. Percentage of moisture, bulk density, pH, EC, organic carbon and total nitrogen were measured in the laboratory. Six 6 tubes (diameter and height = 10 cm) were installed at a depth of 0 - 10 cm in each stands in early September and soil respiration was measured using CO2-Port device (Germany). The highest soil pH (7.33 ± 0.07were observed in Acer velutinum plantation and the lowest soil moisture content (35.21 ± 0.86), pH (6.83 ± 0.77) and EC (0.26 ± 0.02 ds/m) were obtained in Pinus brutia plantation. The highest soil respiration was observed in Acer velutinum ( 16.91molc/h/m2) and Quercus castaneifolia (16.5291molc/h/m2) plantation stands and the lowest was found in Pinus brutia (9.0691molc/h/m2) and Fraxinus excelsior (10.4891molc/h/m2) plantation stands, which was significantly lower than the control stand. Based on the findings of present study and also the importance of soil co2 emission in forest ecosystems, Maple and Ash trees (as pure or mixed) are suggested for planting in the areas with the same ecological and site conditions.