سنجه‌هاي تفكيكِ حقيقت از اعتبار بر مبناي آثار علامه طباطبايي

Criteria for separating truth from validity based on the works of Allameh Tabatabai

ادراكات آدمي را ميتوان به دو دستة حقيقي و اعتباري تقسيم نمود كه هر يك، احكام و ويژگيهاي مختص بخود را دارد. تركيب ناصواب اين دو نوع ادراك، موجب لغزش برخي از انديشمندان شده و حتي گاهي منجر به تشكيك در اصول اولية تعقل نيز گشته است. ريشة اين خلطِ نادرست، فقدان سنجه‌يي شفاف در جداسازي اين دوگونه ادراك است. اين مقاله، در جستجوي شاخصه‌هاي تفكيك حقيقت از اعتبار در آثار علامه‌طباطبايي، به ملاكهايي ششگانه دست يافته و سپس به تحليل و نقد آنها پرداخته است. در پايان، به اين نتيجه ميرسيم كه گرچه هيچكدام از شاخصهاي مذكور بتنهايي، نميتواند ملاكي جامع و مانع در تفكيك ادراكات حقيقي از اعتباري باشد، اما تجميعِ ظنونِ ناشي از استفادة تركيبي و همزمان اين ملاكها، ضريب اطمينان بالايي در اين جداسازيِ ضروري، ايجاد ميكند.

Human perceptions can be divided into two real and mentally-posited groups, each with their own specific features and principles. The inappropriate combination of these two perceptions has resulted in some mistakes on the part of thinkers and, sometimes, has even resulted in doubting the basic principles of intellection. This incorrect combination is rooted in the lack of a clear criterion for the separation of these two types of perception. In his quest for the parameters of the separation of the truth from mentally-posited entities in ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī’s works, the author has proposed six criteria in this paper and then analyzed and criticized them. Finally, he concludes that although none of the mentioned parameters can be an absolute criterion by itself for the separation of real and mentally-posited perceptions from each other, the collection of the assumptions originating in the simultaneous use of a combination of such criteria could create a high confidence level regarding this necessary separation.