كاربست آموزه صرافت وجود در اثبات و تبيين وحدت وجود در ديدگاه آقاعلي مدرس

آموزه‌ صِرف‌الوجود از ابتكارات فلسفه اسلامي است، كه در تاريخ فلسفه به ويژه حكمت متعاليه جايگاه پرنمودي دارد. حكماي متعالي با كاربست آن در مراحل مقدماتي توحيد وجوب را به وحدت حقيقيه حقه و در مراحل نهايي توحيد شخصي وجود را اثبات و تبيين كرده‌اند. در نقطه مقابل، برخي پژوهندگان آموزه صرف‌الوجود را با توحيد شخصي متنافي پنداشته و تلاش كرده‌اند با برداشت‌هاي سطحي و شتاب‌زده از عبارات، اين تنافي را در نظريه حكيم صمداني آقاعلي مدرس طهراني به نمايش بگذارند. به نظر آنان قائلان به وحدت وجود، حق را لابشرط مقسمي دانسته‌اند، اما حكما و از جمله آقاعلي مدرس، چون حق متعال را صرف‌الوجود مي‌دانند كه همان وجود بشرط‌لا و يكي از اقسام لابشرط مقسمي است، هرگز نمي‌توانند قائل به وحدت وجود باشند. سنجه اين ادعا با صريح عبارات آقاعلي مدرس ناروايي آن را بر موضع آن حكيم و همسازي مقامات و اعتبارات وجود را با نظريه وحدت وجود آشكار خواهد ساخت.