بين‌المللي‌سازي مؤسسات پژوهشي در ايران: بررسي روندها و چشم‌انداز

در جهان امروز، بين‌المللي بودن ماهيت علم يكي از اصول جهان‌شمول توسعه علمي است. به عبارت روشن تر؛ زماني دانش به دست آمده در يك كشور به عنوان علم شناخته مي‌شود كه بتواند در سپهر جهاني و بين‌المللي عرضه و پذيرفته شود. تلاش مؤسسات علمي و پژوهشي براي دستيابي به جايگاه برتر بين‌المللي و حضور در شبكه‌هاي جهاني علم و فناوري در اين فرايند قابل تبيين است. موضوع اصلي اين مقاله، بررسي فرايند بين المللي سازي مؤسسات پژوهشي در ايران است و هدف اصلي، تبيين چگونگي ارتقاي جايگاه مؤسسات پژوهشي ايران در عرصه بين‌المللي است. پرسش اصلي اين است كه چشم‌انداز آيندۀ بين‌المللي‌سازي مؤسسات پژوهشي در ايران چيست؟ به منظور پاسخ به اين پرسش از چارچوب نظري تحليل ساختار-كارگزار، نظريه جهاني‌شدن، مطالعه موردي و جهان شبكه‌اي مانوئل كاستلز استفاده شده است. روش‌هاي پژوهش استفاده شده در اين مقاله عبارتند از: مطالعات اسنادي و روندپژوهي به شكلي كه ضمن بررسي اسناد و برون داد نهادهاي سياستگذار، تجربه پنج مؤسسه پژوهشي منتخب كشور در حوزه‌هاي علوم انساني، فني-مهندسي و علوم پايه با استفاده از روش مطالعۀ موردي تحليل شده است. نتيجه و دستاورد اصلي مقاله آن است كه بين‌المللي‌شدن مؤسسات پژوهشي نيازمند تحقق شاخص‌هايي در سه سطح كلان(سياستگذار)، مياني(مؤسسه پژوهشي) و خرد(اعضاي مؤسسه) است. در اين فرايند اولويت اصلي، ايجاد زيست بوم و بستر مناسب و برنامه‌ريزي در سطح كلان است. درون اين زيست بوم مطابق مدل ساختار-كارگزار، نقش ساختارهاي احاطه كننده و نيز تعيين كنندۀ فعاليت‌هاي مؤسسات پژوهشي در كنار نقش ارادۀ كنشگران و بازيگران داخل مؤسسات پژوهشي بايد لحاظ شود.