بررسي اثر آشفتگي‌هاي اقتصادي- اجتماعي ناشي از فعاليتهاي انساني بر عملكرد بوم شناختي سيماي سرزمين با استفاده از شاخص(HANNP) (منطقه مورد مطالعه: استان قزوين)

Investigating the effect of Socio-economic Disturbance Resulting from human activities on Landscape Ecological Function using HANPP index (Case Study: Qazvin Province)

پايداري به عنوان نقطه عطف ارتباط متقابل و موزون جامعه و طبيعت موجب شد تا محيط زيست به عنوان بعد سوم در كنار اقتصاد و اجتماع ايفاي نقش كند. در حال حاضر يكي از بزرگترين مشكلات محققين حوزه پايداري، شناسايي شاخص‌هاي مناسب براي مطالعه‌ي روابط و همكنش‌هاي بين جامعه و طبيعت است. محاسبه جريان ماده و انرژي (MEFA) براساس رويكرد متابوليسم اقتصادي- اجتماعي، چارچوب تحليلي مهمي براي هم‌كنشي جامعه و طبيعت ارائه مي‌كند. اين مطالعه با هدف ارزيابي ميزان آشفتگي انسان ساز، با استفاده از شاخص تصرف انساني توليد اوليه خالص (HANNP) و ارائه روش‌شناسي مربوط به آن و سنجش اثر ساختار سيماي سرزمين در جريان ماده و انرژي و نقشي كه در عملكرد سيماي سرزمين دارد، انجام شده است. شاخص HANPP به‌عنوان يكي از شاخص‌هاي MEFA به دليل كارايي در مقياس‌هاي متنوع از جهاني تا ناحيه‌اي، مورد توجه پژوهشگران مختلف قرار گرفته است. نتايج اين تحقيق نشان داد استان قزوين به طور بالقوه داراي توليد اوليه خالصي برابر با 658/90 ميليون گيگاژول است و اين در حالي است كه تنها 552/34 ميليون گيگاژول از اين توان را به توان بالفعل تبديل مي‌كند. از مقدار انرژي توليد شده در استان قزوين تنها 446/9 ميليون مگاژول جهت تامين نياز تنوع زيستي در طبيعت باقي مي‌ماند و بقيه توسط انسان برداشت و وارد سيستم اجتماعي مي شود. در نتيجه تنها 42/10 درصد از توان بالقوه استان قزوين صرف تنوع زيستي شده و بقيه يا توسط انسان نابود و يا مصرف مي‌گردد. از نتايج اين تحقيق مي‌تواند براي كسب بينش سيستمي از سيماي سرزمين و تحليل سيستم‌هاي اجتماعي-بوم‌شناختي استفاده نمود. همچنين اين نتايج مي تواند به تصميم گيران استاني به منظور بازچينش فعاليتها در سرزمين در راستاي تحقق توسعه پايدار كمك نمايد.

Sustainability as a turning point in the reciprocal and harmonious relationship between society and nature has made the environment as a third dimension to play the role, alongside with economics and society. One of the important problems for scientists at present is to identify the suitable indicators to make decisions and to study the relationships and interactions between society and nature. Material and Energy Flow Accounting (MEFA) based on socioeconomic metabolism approach provides an important analytical framework for the interaction of society and nature. This research aimed on evaluating the human disturbance using Human Appropriation of Net Primary Production (HANPP) and its methodology as well as the effect of landscape structure on energy flows which effects landscape function. HANPP as one of the MEFA indicators has gotten more attention of various researchers due to its function on a variety of global to local scales. The results of this study showed that Qazvin province has 90.658 million GJ Net Primary Production potential (NPP0) and from this potential, the real production is only 34.552 million GJ NPPact. As a matter of fact, only 9.446 million GJ remain in nature as NPPuh to meet the biodiversity needs from NPPact in Qazvin province, and the rest are harvested by humans and entered in the social system as NPPh. As a result, just 10.42% of Qazvin's potential net primary production is spent on biodiversity and the rest is either destroyed or consumed by humans. The results of this study can be used to gain a systematic insight into landscape and socio-ecological system analysis in order to preserve biodiversity needs, along with human needs.