ارزيابي پايداري محيط زيستي، اقتصادي و اجتماعي محصولات زراعي (مطالعه موردي: شهرستان گرگان)

Evaluation of environmental, economic and social Sustainability of crops (case study: Gorgan County)

با توجه به اهميت مسائل محيط‌ زيستي در كنار ثبات اقتصادي و عدالت اجتماعي، مسأله پايداري در كشاورزي اهميت يافته كه از اركان‌ توسعه پايدار به شمار مي‌آيد. در اين پژوهش پايداري اجتماعي، محيط‌ زيستي و اقتصادي در مقياس منطقه‌اي در شهرستان گرگان با استفاده از روش تصميم‌گيري چندمعياره بررسي گرديد. آمار و اطلاعات موردنياز از مديريت جهادكشاورزي شهرستان گرگان و تكميل پرسشنامه از 110 كشاورز به‌دست آمد. همچنين، براي وزن‌دهي معيارها و زيرمعيارهاي تعيين‌كننده پايداري از نظرات متخصصان محيط‌ زيست، اقتصادكشاورزي، ترويج كشاورزي، گياه پزشكي و زراعت استفاده شد. وزن معيارهاي پايداري اقتصادي، اجتماعي و محيط‌ زيستي بر اساس نظر متخصصان به ترتيب 0/35، 0/25 و 0/40 در پايداري كل در نظر گرفته شد. بر اساس نتايج، شاخص‌هاي كودها، آفت‌كش‌ها، مصرف آب، ماشين‌آلات و سن كشاورزان اثر منفي و تحصيلات، اندازه خانوار، اشتغال‌زايي كشاورزي، ارزش و حاشيه ناخالص محصول اثر مثبت بر پايداري دارند. سيب‌زميني با وزن 0/276 به عنوان محصول پايدارتر انتخاب شد. گندم، برنج و سويا به ترتيب با وزن 0/249، 0/245 و 0/23 در اولويت‌هاي بعدي هستند. براساس معيارهاي اجتماعي، محيط‌ زيستي و اقتصادي به ترتيب، برنج با نمره 0/266،گندم با نمره 0/421 و سيب-زميني با 0/412 بالاترين پايداري را داشتند. بعلاوه، پايداري محيط‌ زيستي بيشتر از پايداري اقتصادي و اجتماعي است. بر اساس تحليل حساسيت عملكرد، پايداري با افزايش وزن معيار محيط‌ زيستي تا سطح 0/46 پايداري گندم افزايش خواهد يافت. همچنين، با افزايش وزن معيارهاي اقتصادي و اجتماعي تغييري در اولويت‌بندي محصولات انجام نمي‌شود. براساس نتايج، پيشنهاد مي‌شود براي افزايش پايداري ارقامي با عملكرد بالاتر براي محصولات و راهكارهاي بيولوژيكي براي دفع آفات استفاده شود.

The aim of this research is to assess and compare the sustainability of agricultural products at the regional level in Gorgan County. In this study to assess agricultural sustainability, data are collected by using face to face questionnaires (110) and Gorgan agriculture-jahad management. Also, for weighting the criteria and sub-criteria determining sustainability were used views of the specialist in agricultural economics, agricultural extension and education, environment and agronomy. The weight of sustainability criteria (economic, social and environment) based on specialist views were considered 0.35, 0.25 and 0.4 respectively. The results indicated that potato with a score of 0.276 is the most sustainable crop. In addition, wheat, rice and irrigated soybean respectively with the scores of 0.249, 0.245, and 0.23 are in the next priorities. Also, according to the social indicator, rice with a score of 0.266, according to the environmental indicator, irrigated wheat with a score of 0.421 and according to economic indicator; potato with a score of 0.412 had the highest sustainability level. Generally, economic sustainability was lower than social and environmental sustainability in the agronomy sector in Gorgan County. Based on the performance sensitivity analysis of sustainability by changing the weights of the environmental criteria over 0.46, the sustainability level of irrigated wheat will increase. Regarding research results to increase the sustainability level suggest the selection species with higher yield and the biologic strategies for pest management.