مروري بر روش‌‌هاي استخراج ماده رنگزا از گياه اسپرك

لوتئولا يا همان گياه اسپرك از تيره كوكناريان داراي ماده رنگزايي با فام زرد از گروه فلاونوئيد است كه مهم‌‌ترين ساختار رنگزاي آن لوتئولين مي‌‌باشد. اين ماده رنگزا به دليل شفافيت و قدرت رنگي بالا و نيز ثبات‌‌هاي عمومي بهتر، نسبت به ديگر مواد رنگزاي زرد طبيعي داراي اهميت بوده و مورد توجه صنايع مختلف قرار گرفته است. بافت سلولزي و زائد موجود در مواد رنگزاي طبيعي سبب كاهش بازده و كيفيت رنگرزي و اشكال در رنگ همانندي مي‌‌شود. براي استفاده بيشينه از رنگزاي درون گياه، كاربرد روش‌‌هاي استخراج اجتناب‌‌ ناپذير است. پژوهش‌‌هاي زيادي در حوزه‌‌ي استخراج ماده رنگزا از اين گياه نظير روش‌‌هاي سنتي جوشاندن، خيساندن و دم‌‌گذاري و روش‌‌هاي جديد نظير سوكسله، مايكروويو، فراصوت، پلاسما، مايع بحراني و بكارگيري سيستم‌‌هاي غشايي و نيز بررسي تاثير حلال‌‌هاي مختلف نظير آب، متانل، اتانل و همچنين مواد كمكي در حين رنگرزي و استخراج مورد توجه محققين قرار گرفته است. نتايج حاصله بيانگر تاثير موثر برخي از روش‌‌هاي استخراج نسبت به روش معمولي، به كارگيري حلال و نيز تاثير pH محيط استخراج مي‌‌باشد. بررسي نتايج استخراج مواد رنگزا از گياه اسپرك به كمك روش‌‌هاي صاف‌كردن و رنگرزي كالاي پشمي به برتري روش رسوب‌‌گيري با دندانه آلوم و سپس اولترافيلتراسيون انجاميد. در مقايسه روش‌‌هاي استخراج سوكسله با روش فراصوت برتري بازده استخراج و صرف زمان و انرژي كمتر در روش فراصوت، بازده استخراج بسيار خوبي را نشان داد. به طور كلي تحقيقات نشان داده كه استفاده از پودر ماده رنگزاي استخراجي از گياه اسپرك به‌عنوان جايگزين گياه اسپرك علاوه بر استفاده در صنايع دارويي و بهداشتي نه تنها بازده و كيفيت رنگرزي را افزايش مي‌‌دهد بلكه مي‌‌تواند جايگزين مناسبي براي رنگزاهاي مصنوعي باشد. در اين مطالعه، پژوهش‌‌هاي صورت گرفته در رابطه با روش‌‌هاي مختلف استخراج رنگزا از گياه اسپرك، تاثير حلال‌‌ها و مواد كمكي بر بازده استخراج و كيفيت رنگرزي بررسي و معرفي مي‌‌شوند.