احاديث نهي بكاء بر ميّت در ميانه فهم جهان‌شمول و بافت‌مدار

گريستن، نخستين واكنش طبيعي انسان در بدو تولد و يكي از فرآيندهاي احساسي بشر به‌شمار مي‌رود؛ بيش‌ترين و دردناك‌ترين گريه آدمي، زماني است كه هم‌نوعي از دست دهد كه نسبت بدو رابطه عاطفي داشته است. برخي اديان نسبت به اين رفتار هيجاني، دستوراتي دارند؛ از جمله در اسلام، رواياتي وجود دارد كه از گريه نهي كرده و در پاره‌اي ديگر، آن را جايز شمرده است. در دسته نخست با تعابيري چون عذاب شدن درگذشته، از نوحه بر ميت نهي شده اما در روايات ديگر، گريستن موافق فطرت و از آن به «رحمت» ياد شده است. در سنت اسلامي تلاش‌هاي فراواني براي حل اين تعارض ارائه شده كه بيشترين آن‌ها، باور به نسخ است؛ بي‌آن‌كه دليل آن به اندازه كافي بررسي شود. مطالعه حاضر مي‌كوشد ضمن گونه‌شناسي فهم‌هاي سنتي، خوانشي تاريخي متناسب با بافت صدور اين دسته از روايات به‌دست دهد. نتايج نشان مي‌دهد دستور اوليه مبني بر حرمت، ارتباط تنگاتنگي با فرهنگ پيشا اسلامي ساكنان شبه جزيره عربستان از جمله تفاخر و تكاثر در مراسم سوگواري و باور به تناسخ داشته است؛ از اين‌رو برحذر داشتن از گريه، راه‌كاري براي ميراندن آن باورها بوده است. اثربخشي شرايط سياسي و گفتمان قدرت نيز به عنوان يك فرضيه، طرح شده است.