بررسي كيفيت افتراق روايات مكان و سبب نزول سوره‌ي انسان در تفاسير الدرّ المنثور و نور الثقلين

افتراق‌ روايات مكان و سبب نزول سوره‌ي انسان، شكاف تفسيري را بين پژوهشگران فريقين ايجاد كرده و آنان را به انفعال و عدم استفاده از روايات يكديگر واداشته است. تفسيرپژوهان براي تشخيص درستي و صحت روايات مربوط به اين سوره به بررسي‌هاي متعدد سندي و متني اقدام كرده‌اند. با اين وجود، اين سؤال مطرح مي‌شود كه چه روشي براي ارائه تفسيري مطابق با واقع در جهت تشخيص كيفيت افتراق مناسب است. در اين مقاله با مقايسه روش‌هاي مختلف، روش مقايسه و تحليل روايات به عنوان يكي از روش‌هاي مناسب براي تشخيص كيفيت افتراق و ارائه تفسيري مطابق با واقع انتخاب شد. از اين‌رو، اين نوشتار در مقام چنين رويكردي، به دنبال مهمترين تفاسير مأثور فريقين، نور الثقلين و الدرّ المنثور بوده است تا زمينه‌ي بهره‌برداري بيشتر از تفاسير روايي شيعه و اهل سنت را فراهم كند. با بررسي‌هاي انجام شده چنين به نظر مي‌رسد كه افتراقي از نوع تعارض در روايات كتاب الدرّ المنثور مطرح بوده، چنانكه روايات نور الثقلين همسو با يك طرف قضيه است، اما پس از حل اين مسئله در كتاب الدرّ المنثور، نتيجه‌ي آن هم‌راستا با روايات نور الثقلين خواهد بود. اين تحقيق به اشتراك در باب مكان و سبب نزول در دو تفسير معتقد است و روايات نزول اين سوره در مكه را بر اساس جو سياسي و فشارهاي حاكم بر راوي مي‌داند. تفاوت سبب‌هاي نزول ارائه شده نيز از باب بيان مصاديق آيه، تسامح در لفظ نزول و هم‌زماني و هم‌راهي اصحاب با پيامبر (ص) در هنگام نزول آيات است.