مطالعه تطبيقي نقش‌مايه موجود تركيبي زن- پرنده در هنر ايران عصر سلجوقي با هنر تمدن‌هاي بين‌النهرين، يونان، هند و آسياي جنوب‌شرقي

نقش مايه موجود تركيبي زنپرنده به‌عنوان مخلوقي افسانه اي در طيف وسيعي از آثار هنري دوران اسلامي قابل‌ مشاهده است. در دوران سلجوقي، اين نقش مايه علاوه بر نقش بستن روي سطوح گوناگون به‌صورت دوبعدي، در آثار برنزي و سفالين پيكرگون نيز به نمايش درآمده است. زنپرنده اغلب به‌صورت تك و گاه به‌صورت جفت به تصوير كشيده شده و در برخي متون از آن ها به‌عنوان حامياني فرا انساني يا دربردارنده‌ نيروهاي خوش‌يمني ياد شده است. با توجه به اين كه در بسياري از پژوهش هاي معاصر در داخل و خارج از ايران، از اين نقش با عنوان هارپي ياد شده، پرسش اصلي بدين شرح است كه چه نسبتي ميان مفهوم نقش زنپرنده در دوران سلجوقي و نمونه هاي مشابه آن در تمدن هاي بين‌النهرين، يونان، هند و آسياي جنوب ‌شرقي وجود دارد. در اين راستا پژوهش با تكيه بر منابع مكتوب و با روشي توصيفي تحليلي به تجزيه‌وتحليل كيفي داده‌ها مي پردازد. چهارچوب نظري مقاله با اتكا بر تئوري بينامتنيت شكل گرفته و هدف اصلي آن تبيين نسبت ميان مفهوم نقش مايه زنپرنده سلجوقي با پيش‌متن هاي موجود است. نتايج نشان مي دهد كه مفاهيم نهفته در اين نقش‌مايه، برآمده از پيش متن هاي بين النهريني و هندي بوده و كمتر با نمونه هاي مشابه يوناني ارتباط دارد؛ بنابراين استفاده از عنوان هارپي براي زنپرنده سلجوقي، اشتباه به نظر مي رسد.