راهبردهاي حفاظت از آهوي ايراني (Gazella subgutturosa) در مناطق تحت حفاظت در استان خراسان رضوي

Conservation strategies for the goitered gazelle (Gazella subgutturosa) in Khorasan Razavi protecting areas

آهوي ايراني يكي از پستانداران ساكن دشت‌هاي استپي و بياباني است كه جمعيت آن به دلايل متعدد از جمله تخريب زيستگاه به شدت كاهش يافته است. زيستگاه هاي شرق كشور، بخصوص خراسان رضوي، نيز از اين قضيه مستثني نبوده و جمعيت آهوي ايراني در اين استان به شدت كاهش يافته و در برخي از اين مناطق منقرض شده است. هدف از تحقيق حاضر تلفيق رويكردهاي كمّي و كيفي نظير SWOT، QSPM و AHPبه منظور شناخت و الويت بندي نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهديد هاي آهوي ايراني در 13 منطقه تحت حفاظت در خراسان رضوي و ارائه راهكار هاي مديريتي به منظور حفاظت از اين گونه مي باشد. نتايج نشان داد كه بالا بودن تنوع زيستي، حضور گونه هاي شاخص و اعتقادات مردم مبني بر تقدس آهو، مهمترين نقاط قوت است و بروز خشكسالي‌هاي متمادي، كم آبي و ضعف مديريت و حفاظت ازگونه‌ها، مهمترين نقاط ضعف اين مناطق به حساب مي آيد. در گروه فرصت ‌ها، زون بندي مناطق تحت حفاظت و استفاده از قابليت‌هاي مختلف مناطق، مديريت دام در مراتع و ايجاد شكارگاه خصوصي به صورت اشتغال براي بوميان و سودآوري اقتصادي به عنوان مهمترين فرصت ها شناخته شد. شكار غير مجاز، چراي بي‌رويه دام و تخريب زيستگاه، مهمترين عوامل تهديد كننده آهو در مناطق تحت حفاظت استان مي باشند. نتايج تحليل SWOT نشان داد كه وضعيت آهوان در مناطق تحت حفاظت استان در الگوي تدافعي (WT) با ارزش نهايي 0/438 قرار دارد و راهبردهايي را بايد در مديريت اين گونه اتخاذ كرد كه نقطه ضعف‌ها را به حداقل رساند و از تهديدهاي موجود بكاهد. بنابراين تدوين برنامه‌هاي كوتاه مدت و بلند مدت جهت كاهش عوامل تهديد كننده اين گونه ارزشمند در خراسان رضوي ضروري است. تدوين برنامه مديريتي منسجم با هماهنگي دستگاه هاي ذيربط و سازمان حفاظت محيط زيست استان براي مقابله با بروز خشكسالي متمادي و كم آبي در مناطق تحت حفاظت استان و تامين تجهيزات، امكانات و نيروي حفاظتي جهت حفاظت از مناطق تحت مديريت به عنوان بهترين راهبرد شناسايي شد.

Goitered gazelle is one of the mammals of Iran that its population has declined as a result of several threats such as habitat destruction. The reduction of gazelle populations has happened around the country including, Khorasan Razavi province, in which gazelle populations significantly reduced and the species has been extinct in some regions. In this study, a combination of qualitative and quantitative approaches including SWOT, AHP and QSPM were used to investigate the most important internal (strengths and weaknesses) and external (threats and opportunities) factors and to present the best management strategies to improve the status of the species. Results showed that high biodiversity, presence of key species and people`s respect to gazelles were the most important strengths, and drought and water shortages, and the lack of appropriate management and conservation programs were the most important weaknesses. The most important opportunities were zoning of protected areas and using their potentials, livestock management on rangelands and creating hunting areas for locals and economic profitability. Illegal hunting, illegal grazing and habitat destruction were the major threats. Overall SWOT in these protected areas revealed a mini-mini strategy (WT) with a final value of 0.438. According to the definition of this pattern, conservation strategies should be adopted in which minimize weaknesses and threats. Thus, short and long term plans should be prepared to reduce the threats for this species in Khorasan Razavi Province. Developing management plans in cooperation with relevant agencies and the department of environment to deal with prolonged drought and water shortages in protected areas and providing equipments and facilities for wildlife protection was identified as the best conservation strategy.