تغييرات مكاني و زماني نرخ فرونشست گرد و غبار شهر يزد و ارتباط آن با برخي پارامترهاي اقليمي

Spatial and temporal Variability in the dust deposition rate of Yazd city and its relationship with some climatic parameters

فرونشست گرد و غبار به طور گسترده در مناطق خشك و نيمه خشك جهان اتفاق مي‌افتد. اين مطالعه به منظور بررسي ويژگي‌هاي زماني و مكاني گرد و غبار اتمسفري در شهر يزد و ارتباط آن با پارامترهاي اقليمي انجام شد. گرد و غبار به صورت فصلي در يك دوره يكساله از پائيز 1397 تا تابستان 1398 و از 30 نقطه با استفاده از تله‌هاي رسوبگير نصب شده در بام ساختمان‌هاي يك طبقه نمونه-برداري شد و نرخ فرونشست گرد و غبار تعيين گرديد. نتايج نشان داد كه كمترين نرخ فرونشست گرد و غبار در فصل تابستان با ميانگين 27/13 گرم بر متر مربع و بيشترين مقدار آن با ميانگين 41/23 گرم بر مترمربع در بهار مشاهده گرديد و متوسط نرخ فرونشست سالانه گرد و غبار در منطقه مورد مطالعه در طي يك سال داده برداري 7/72 تن بر كيلومتر مربع بدست آمد. نمودارهاي همبستگي نشان داد كه ضريب همبستگي منفي و پائين بين نرخ فرونشست گرد و غبار با دماي حداقل (28/0=R2) و دماي حداكثر (19/0=R2) وجود دارد. هر چند همبستگي مثبت و قوي در خصوص داده‌هاي متوسط باد (941/0=R2) و حداكثر سرعت باد (905/0=R2) و همبستگي مثبت ولي پائين با تعداد مشاهدات گرد و غبار (09/0=R2) مشاهده گرديد. به نظر مي‌رسد از بين پارامترهاي اقليمي، سرعت باد در منطقه مورد مطالعه تاثير بيشتري بر وقوع رخدادهاي گرد و غبار و هم چنين بر ميزان نرخ فرونشست گرد و غبار داشته است. با توجه به نقشه‌هاي پهنه‌بندي، جهت باد غالب، بازديد از مناطق مختلف در حين نمونه‌برداري و هم چنين نقشه هوائي از منطقه در نواحي شمال و شمال غربي و شرق منطقه بيابان‌هاي بدون پوشش گياهي و بدون ساختمان وجود دارد كه باعث شده در اين مناطق نرخ فرونشست بيشتر باشد و كمترين ميزان نرخ فرونشست در ايستگاه‌هاي نمونه‌برداري مركز شهر با ساختمان‌هاي بلند مسكوني و اداري در اين مناطق، مشاهده گرديد. . تعامل بين خصوصيات مختلف نقاط نمونه‌برداري گرد و غبار از جمله ارتفاع، نزديكي به مناطق پرترافيك و پرتردد، نزديكي به مناطق انجام عمليات عمراني، فاصله از مناطق توليد گرد و غبار، جهت باد غالب و ميزان و پراكنش بارش و سرعت باد بر نرخ فرونشست گرد و غبار در نقاط مختلف منطقه مورد مطالعه تاثير گذاشته و منجر به توزيع غيريكنواخت نرخ فرونشست گرد و غبار در منطقه شده است.

Dust subsidence occurs widely in arid and semi-arid regions of the world. This study was conducted to investigate the temporal and spatial characteristics of atmospheric dust in Yazd. Dust was sampled seasonally from autumn 2018 to summer 2019 and from 30 points using sediment traps installed on the roofs of one-story buildings and the dust subsidence rate was determined. The results showed that the lowest dust subsidence rate in summer with an average of 13.27 g /m2 and the highest value with an average of 23.41 g/m2 was observed in spring and the average annual dust subsidence rate in the study area was found 72.7 tons/km2. Correlation charts showed that there is a negative and low correlation coefficient between the dust subsidence rate with minimum temperature (R2 = 0.28) and maximum temperature (R2 = 0.19). However, positive and strong correlation was observed with mean wind data (R2 = 0.941) and maximum wind speed (R2 = 0.905) and positive but low correlation with the number of dust observations (R2 = 0.09). Among the climatic parameters, wind speed in the study area seems to have had a greater impact on the occurrence of dust events as well as the rate of dust subsidence. According to the zoning maps, the prevailing winds, visiting different areas during the sampling, as well as the Google map of the area in the northern and northwestern and eastern areas of the region, there are deserts without vegetation and without buildings. In these areas, the subsidence rate has been higher and the lowest subsidence rate has been observed in the sampling stations of the city center with tall residential and office buildings in these areas. Interaction between different characteristics of dust sampling points such as altitude, proximity to high-traffic and high-traffic areas, proximity to areas of civil activities, distance from dust production areas, prevailing wind direction and amount and distribution of wind speed and wind speed on the rate dust subsidence has affected different parts of the study area, leading to an uneven distribution of dust subsidence rates in the area.